Teksten Westergasfabriek boek - Evert Verhagen

steekproefsgewijze boringen) werd vermoed. Gaten op de plaats waar
zich vroeger de funderingen van de machines bevonden, bleken te zijn
volgestort met zwaar verontreinigd afval. Bij de overeenkomst tussen
MAB en het stadsdeel ging iedereen er nog van uit dat de aard van de
vervuiling onder de gebouwen er niet toe deed, omdat de bodem toch
werd geïsoleerd met ‘dampdichte’ betonvloeren. Maar de vondst van
een paar sterk verontreinigde hotspots zette deze veronderstelling
op losse schroeven. Niet alleen kreeg MAB extra kosten omdat aan het
beton en de afdichtingen speciale eisen werden gesteld, maar ook omdat
er onder een streng veiligheidsregime mensen in beschermende
‘maanpakken’ aan de slag moesten.
Andere ontdekkingen van tot dan toe onbekende verontreinigingen
vonden weliswaar buiten de gebouwen plaats, maar ze hadden wel tot
gevolg dat het gebruik van de gebouwen steeds moeilijker - en uiteindelijk
zelfs grotendeels onmogelijk - werd. Tussen de fundamenten
van de voormalige stokerij, waar het manifestatieterrein moest worden
aangelegd, werd teer gevonden. Nog ernstiger waren de gevolgen
van het kapotslaan van de afdekking van een van de met water gevulde
gashouderfundamenten. Toen de puinresten op de bodem belandden, kwam
uit het slib een enorme stankgolf omhoog; zonder dat iemand het nog
wist waren de kelders ten tijde van de gasfabriek gebruikt als stortplaats.
Het gevolg van deze onaangename ontdekkingen was dat steeds
meer mannen in maanpakken opdoken. Begin 2001 werden rond het zuiveringsgebouw
hekken gezet en mocht er niet meer worden gewerkt in de
bazenwoningen en het transformatorhuis. Door dit laatste kwam Toneelgroep
Amsterdam, die nog een aantal voorstellingen op het programma
had staan, in de problemen. Voor de nog zittende huurders
werd de situatie op den duur ondraaglijk. De enige plekken waar het
publiek nog terecht kon, waren het café-restaurant West-Pacific en
het filmtheater in het Ketelhuis. Halverwege 2002 verlieten ook de
laatste huurders het terrein. De ‘blije bouwput’ was een illusie gebleken.
Een andere tegenvaller voor MAB was de uitkomst van de beroepsprocedure
van de Vereniging Vrienden van het Westerpark en het wijkcentrum
tegen het bestemmingsplan. Die waren van oordeel dat, gezien
de verwachte bezoekersaantallen, een Milieu- en Effectrapportage
(MER) moest worden gemaakt; in september 2002 stelde de Raad van
State ze grotendeels in het gelijk. Wel gaf de Raad toestemming om
bouwvergunningen te verlenen voor de gebouwen die er zo slecht aan
toe waren dat restauratie urgent was, zoals het zuiveringsgebouw.
Maar alvorens die gebouwen geschikt te maken voor exploitatie, wil
MAB de zekerheid van een nieuw bestemmingsplan. Andere onderdelen
van het project, zoals de renovatie van het transformatorgebouw en
de nieuwbouw rond de gashouder en in het Cité des Arts, moeten in
ieder geval wachten op de MER en het nieuwe bestemmingsplan.
Door deze tegenslagen heeft de restauratie van de gebouwen, en daarmee
ook de komst van de huurders, jaren vertraging opgelopen. Niet
alleen door de huurderving heeft MAB aanzienlijke financiële schade
geleden, maar ook door de verhoging van de bouwkosten sinds 1999
(het jaar van de ‘financiële matrix’) en door de strengere voorschriften
vanwege de recente rampen in Enschede en Volendam.
In de tussentijd had MAB ondervonden dat een cultureel project
als de Westergasfabriek voor andere marktpartijen te ongewoon is om
er geld in te steken. Omdat MAB een zelfstandige projectontwikkelaar