Teksten Westergasfabriek boek - Evert Verhagen

[7 juli 03]
3 Het cultuurpark - Plannen en ontwerpen
Nadat de stadsdeelraad in 1996 het Ontwikkelingsplan voor de nieuwe
Westergasfabriek had goedgekeurd, was het tijd voor de planontwikkeling.
De grootste opgave was het realiseren van een ontwerp voor
het nieuwe park. In nauwe samenhang daarmee moest het plan voor de
bodemsanering worden gemaakt. En al sprak het Ontwikkelingsplan over
‘cascoherstel’ van de gebouwen, ook voor de renovatie moest een architect
aan de slag. Daarnaast stond 3500 vierkante meter nieuwbouw
op het programma. Om de verschillende plandelen - zowel van het park
als van de gebouwen - op elkaar af te stemmen, was tenslotte behoefte
aan een omvattend ‘masterplan’.
De procedure voor het kiezen van de ontwerper voor het park werd
aangekondigd in het Ontwikkelingsplan. Eerst maakte een ‘werkgroep
park’, met onder meer drie buurtbewoners, een groslijst van twaalf
landschapsarchitecten. Nadat die zich aan de werkgroep hadden gepresenteerd,
werden er vijf geselecteerd om - na bekrachtiging door het
stadsdeelbestuur – deel te nemen aan een besloten prijsvraag. Het
waren Michael van Gessel, Adriaan Geuze, Kathryn Gustafson, Edwin
Santhagens en Lodewijk Wiegersma.
Hun werd gevraagd een visie – nog geen uitgewerkt ontwerp – te
maken op basis van de uitgangspunten uit het Ontwikkelingsplan.
Daarin was onder meer vastgelegd dat het terrein ‘een groene, recreatieve
parkfunctie’ kreeg, dat de omwonenden en de huurders van de
gebouwen de belangrijkste gebruikers waren, dat de ecologische kwaliteit
moest worden versterkt en dat het park een manifestatieterrein
van ruim een hectare moest bevatten.
Zoals was gehoopt lieten de vijf ontwerpers zien dat deze uitgangspunten
tot uiteenlopende concepten konden leiden. De voorstellen
van Van Gessel en Santhagens maakten een onderscheid tussen een
grote, vrije ruimte en losse objecten daarin (gebouwen, maar ook
tuinen) voor de meer specifieke programma’s. De parkconcepten van
Gustafson en Geuze waren traditioneler, met veel groen. Ook Wiegersma’s
plan was uitgesproken groen, maar was door de keuze voor een
beperkt aantal middelen eenvoudiger van opzet.
Een beoordelingscommissie van deskundigen (landschapsarchitecten,
een architectuurhistoricus en een planoloog, onder voorzitterschap
van een communicatieadviseur) stond voor de taak om tot een
advies te komen voor de keuze van de landschapsarchitect. Het werd
Kathryn Gustafson, de enige buitenlandse deelnemer, “omdat het een
plan is dat actueel is en tegelijkertijd veel vertrouwen inboezemt
voor de verdere uitwerking en uitvoering”. Het stadsdeel Westerpark
stemde in met dit advies en Gustafson kreeg de opdracht voor het
ontwerp van het nieuwe park.
[intermezzo - voorstel: tekstjes over de vijf plannen in de vorm van
uitgebreide ‘bijschriften’ van een of meer beeldillustraties]
Door zijn plan Parkfabriek te noemen, benadrukt Michael van Gessel
dat hij de bijzondere fabriekssfeer tot uitdrukking wil laten komen.
De grondslag van zijn concept is een onderscheid van twee werelden:
een stoere, open buitenwereld en een meer verfijnde binnenwereld.