Teksten Westergasfabriek boek - Evert Verhagen

deel, overal op elkaar in. Samen zullen het park, de culturele activiteiten
en het cultureel ondernemerschap dat daaraan ten grondslag
ligt de Westergasfabriek kleur geven. In het proces waarin die nieuwe
Westergasfabriek tot stand wordt gebracht, brengt dat de noodzaak
van een voortdurende integratie met zich mee. Zo moest bij het parkontwerp
rekening worden gehouden met de maatregelen om de bodemvervuiling
onder controle te brengen, en omgekeerd zijn de milieumaatregelen
afgestemd op het parkontwerp. Tegelijkertijd worden ook de
gebouwen onder handen genomen. Het was aanvankelijk zelfs de bedoeling
dat de culturele activiteiten gedurende de hele operatie gewoon
zouden doorgaan; tegenvallers bij de bodemvervuiling hebben dat uiteindelijk
verhinderd.
Er was en is dus niet sprake van één proces, maar van een aantal
processen die vaak met elkaar in aanraking komen, maar die daarnaast
ook hun eigen voortgang en dynamiek hebben. Daarom was en is
de integratie van deze processen zo essentieel, dat het zelf een onderdeel
van het concept is geworden.
Door de bijzondere combinatie van plannen en processen is de Westergasfabriek
een uniek project. Toch zijn er opmerkelijke overeenkomsten
met vergelijkbare operaties in en buiten Nederland. Steeds meer
steden in de geïndustrialiseerde wereld staan voor opgaven die met
die van de Westergasfabriek verwant zijn. Op tal van plaatsen in
stedelijke - vaak zelfs binnenstedelijke - gebieden liggen in onbruik
geraakte industrieterreinen, spooremplacementen en havens te
wachten op een nieuwe bestemming. In de meest succesvolle van die
transformaties vinden we vaak dezelfde ingrediënten terug.
Een van de belangrijkste inspiratiebronnen voor de Westergasfabriek
en verwante ondernemingen is de Internationale Bauausstellung
(IBA) Emscher Park, die van 1989 tot 1999 werd gehouden in het noordelijk
deel van het Ruhrgebied. Als het projectbureau voor de taak
stond om mensen warm te krijgen voor de Westergasfabriek, dan was de
kans groot dat er een excursie naar het Emscher Park op het programma
stond. Op het eerste gezicht zijn de overeenkomsten ver te zoeken.
Terwijl de Westergasfabriek een oppervlakte van minder dan
vijftien hectare beslaat, strekt het gebied van de IBA Emscher Park
zich uit over een gebied van tachtig bij tien kilometer met ruim
twee miljoen inwoners, in het dal van het riviertje de Emscher. De
totale investeringen bedroegen twee miljard euro. Dat neemt niet weg
dat er opvallende parallellen zijn in de uitgangspunten, de werkwijze
en de doelstellingen.
De IBA Emscher Park was een initiatief van de deelstaat Noordrijn-Westfalen.
Met een doelgerichte ruimtelijke strategie wilde deze
deelstaat dit gedeelte van het Ruhrgebied, dat al jaren leed onder
de teloorgang van de mijnbouw en de zware industrie, nieuw leven
inblazen. Hiervoor werd het beproefde model van de Internationale
Bauausstellung ingezet, dat in Duitsland de afgelopen tachtig jaar
meermalen is gebruikt om het bouwen en het ontwerpen nieuwe impulsen
te geven. De eerste IBA resulteerde bijvoorbeeld in de beroemde Weißenhofsiedlung
in Stuttgart, waar een keurcorps van moderne architecten
een indrukwekkende demonstratie gaf van wat moderne woningbouw
in de jaren twintig vermocht.
In het geval van het Emscher Park ging de IBA meer over planningsstrategieën
dan over concrete ontwerpen. De tientallen projecten
richtten zich op uiteenlopende gebieden als de bouw van drieduizend
woningen, het herstellen van de natuurlijke loop van de Emscher