Wetenschapskatern 2005-2006 - Stichting MS Research

TNO Kwaliteit van leven
in Leiden.
7.4.3 Op zoek naar lichaamseigen stoffen die TLR3, een mogelijke
herstelschakelaar in het centrale zenuwstelsel,
kunnen activeren (04-539 MS)
Doel van het onderzoek:
In het kader van een al langer lopend samenwerkingsproject tussen Nederlandse, Engelse en
Belgische MS onderzoekers (zie paragraaf 7.4.2) wordt de rol bestudeerd van bepaalde
oppervlaktemoleculen op hersencellen. Van deze oppervlaktemoleculen, Toll-like receptoren (TLR)
genoemd, bestaan 10 verschillende varianten. Eén ervan, TLR3 genaamd, lijkt van heel speciaal
belang voor astrocyten, het meest voorkomende celtype in het centrale zenuwstelsel. Recent is
gevonden dat astrocyten bij activering (bijvoorbeeld door een ontsteking) selectief veel meer van dit
TLR3 op het oppervlak aanmaken. Bovendien bleek dat activering van TLR3 met een kunstmatige stof
de astrocyt aanzet tot allerlei herstelactiviteiten. Het doel van deze pilot-studie is te onderzoeken of
zich binnen het zenuwstelsel ook een natuurlijke stof bevindt die TLR3 kan activeren. De vondst van
zo’n stof kan de weg helpen openen om de herstelfunctie van TLR3 op astrocyten te stimuleren.
Achtergrond van het onderzoek:
Bepaalde oppervlaktemoleculen die ook op hersencellen voorkomen, Toll-like receptoren (TLR)
genoemd, herkennen veelal lichaamsvreemde structuren van ziekteverwekkers. Wanneer dat gebeurt,
volgt meestal een ontstekingsreactie. Eerder hadden we gevonden dat tijdens de ontwikkeling van de
ontstekingshaarden bij MS ook in het centrale zenuwstelsel TLR aangemaakt worden. Hoewel het voor
de hand zou liggen te verwachten, dat die TLR dan de ontstekingsreactie in MS zouden stimuleren,
lijkt dat nu in elk geval voor één van de leden van de TLR-familie precies omgekeerd te zijn. Wanneer
deze speciale TLR3 op het oppervlak van astrocyten wordt geactiveerd, volgt juist een herstelreactie.
Het is duidelijk dat zo’n reactie van groot belang kan zijn om natuurlijk herstel direct na ontstekingen
te bevorderen.
Bereikte resultaten:
De resultaten van de pilot-studie geven aan dat er in menselijke hersenen inderdaad een stof
gemaakt wordt die TLR3 op astrocyten kan activeren. Eerst werd gezocht in verse stukjes
hersenweefsel van de Nederlandse Hersenbank. Dit leverde helaas geen tastbaar resultaat op,
waarschijnlijk omdat een mogelijk actieve stof daarin in tè geringe hoeveelheden voorkomt. Meer
succes was er met een andere benadering. Door in de genen uit hersentumorcellen te zoeken naar
erfelijke informatie voor TLR3-activerende eiwitten kon inderdaad een eiwit worden geïdentificeerd
met die eigenschappen. Het eiwit dat daarbij gevonden is, wordt van nature al relatief veel in het
menselijk zenuwstelsel gemaakt en nog eens in extra grote hoeveelheden bij ontstekingen.
Momenteel wordt in vervolgonderzoek het eiwit in grote hoeveelheden in bacteriën gemaakt en
gezuiverd, om daarna in experimentele modellen te zien of het eiwit daadwerkelijk de herstelfunctie
van astrocyten stimuleert. Dit zou wellicht een nieuwe mogelijkheid bieden het herstelproces bij MS
actief te ondersteunen.
Onderzoeker:
Ing. Carla Persoon-Deen, analiste (4 dagen per week)
Begeleider:
Dr. Hans van Noort, biochemicus/immunoloog
Instituut: TNO Kwaliteit van Leven, Leiden
Looptijd van het onderzoek: 1 aug. 2004 – 1 aug. 2005
Subsidie: € 43.110,- voor 1 jaar
7.4.4 De rol van het aangeboren immuunsysteem in activering
van microglia
In project 04-542 MS wordt onderzoek gedaan naar de rol van het aangeboren immuunsysteem in
activering van de immuuncellen van het centrale zenuwstelsel (de microglia). Zie hiervoor paragraaf
7.2.8 van dit katern.
46