Wetenschapskatern 2005-2006 - Stichting MS Research

Elektronenmicroscopische
opname van een bundel
zenuwvezels naar een
groep zenuwcellen.
De opname laat zien dat
verschillende zenuwvezels
contact maken met
verschillende zenuwcellen.
(Illustratie: prof. dr. E. Marani,
Laboratorium voor Fysiologie,
Leids Universitair Medisch
Centrum.)
10. Onderzoek naar beschadiging van zenuwvezels
10.1 Inleiding
Naast verlies van myeline treedt er bij MS ook beschadiging op van de zenuwvezels en de
zenuwcellen zelf. Waarschijnlijk spelen deze beschadigingen een belangrijke rol in het ontstaan van
blijvende schade en invaliditeit door MS. Om deze reden vindt er onderzoek plaats naar de rol van
beschadigingen aan zenuwcellen in het voortschrijden van MS, de wijze waarop de zenuwcellen
worden beschadigd en hoe men dit eventueel zou kunnen voorkomen.
Onderzoek naar beschadiging en afsterven van cellen van het centrale zenuwstelsel kan in levende
mensen alleen plaatsvinden door het maken van een beeld van de hersenen met behulp van
magnetische velden (MRI). Voor het maken van een MRI-scan bestaan verschillende technieken. Elke
techniek levert een ander beeld op met andere informatie over wat er in de hersenen misgaat. U kunt
dit min of meer vergelijken met de verschillende beelden die u krijgt als u iets zonder bril, door een
gekleurde bril of met een nachtkijker bekijkt.
Bij het MS-MRI Centrum in Amsterdam wordt voortdurend gewerkt aan het ontwikkelen en
verbeteren van MRI-technieken waarmee schade aan de zenuwvezels kan worden waargenomen
(ofwel door meting van het volume dat het hersenweefsel inneemt ofwel door meting van een stof
(NAA) die alleen in intacte zenuwcellen aanwezig is) (zie paragraaf 3.2).
In paragraaf 10.2 wordt onderzoek beschreven naar het afnemen van het aantal zenuwcellen bij
mensen met MS. Onder andere zijn hierbij concentraties van stofwisselingsproducten zoals het
reeds genoemde NAA gemeten, waarbij de resultaten nieuw licht werpen op de vraag of ook buiten
de MS-ontstekingen (de laesies) verlies van zenuwcellen optreedt. In dit onderzoek is daarvoor, in
tegenspraak met enkele eerdere studies van andere instituten, geen bewijs gevonden. Er zijn echter
wel enkele andere veranderingen in de normaal uitziende gebieden tussen deze laesies gevonden.
In paragraaf 10.3 wordt onderzoek beschreven naar de beschadiging van zenuwvezels (axonen) bij
MS-achtige ziektes in muizen. Hierbij is gevonden, dat reacties van het afweersysteem tegen
bestanddelen van zenuwvezels ziekte kunnen veroorzaken. Deze resultaten zijn van belang voor MS
omdat in patiënten antistoffen tegen een zenuwvezeleiwit - neurofilament - gevonden zijn. Deze
zouden dus een rol kunnen spelen in het ontstaan van schade aan zenuwvezels bij MS.
Aanvullend onderzoek naar de beschadiging van zenuwvezels wordt binnen het ErasMS verricht door
dr. Sandra Amor en Anwar Jagessar (zie paragraaf 3.3).
10.2 Normaal-Ogende-Witte-Stof in multiple sclerose: wat gebeurt er
tussen de laesies? (98-371 MS)
Doel van het onderzoek:
Systematisch onderzoek van de Normaal-Ogende-Witte-Stof met behulp van geavanceerde MRItechnieken.
Het uiteindelijke doel is om meer informatie te krijgen over de verschillende typen
beschadigingen in de hersenen bij MS en om het verband tussen het MRI-beeld en de door de patiënt
ervaren ernst van MS te verbeteren. Om deze reden worden er relaties gezocht tussen de verschillende
MRI-beelden en tussen de MRI-gegevens en bevindingen uit onderzoek van hersenweefsel van
overleden mensen met MS, het type MS en de klinische gegevens over de symptomen van de ziekte.
Achtergrond van het onderzoek:
De meeste studies in MS bestuderen typisch focale laesies, laesies die heel klein zijn. MRI is erg gevoelig
in het opsporen van zulke focale afwijkingen, maar het verband met de ernst van de ziekte bij de patiënt
is niet optimaal, zelfs niet met gebruik van meer specifieke MRIgegevens zoals “black holes” (donkere
vlekken waargenomen met een bepaalde MRI-techniek, die vaak wijzen op blijvende schade) en
MT-ratio. Deels kan dit verklaard worden door afwijkingen in de Normaal-Ogende-Witte-Stof, die zich
tussen deze laesies bevinden en indirect waargenomen kunnen worden met nieuwe MRI-technieken.
MRI toont aan dat in MS-patiënten het aantal hersencellen geleidelijk afneemt zonder het optreden
van nieuwe focale laesies of aankleuring met de contraststof gadolinium, in het bijzonder in de
progressieve fase van de ziekte. In deze fase treedt dus afname van de hersencellen op zonder dat
er sprake is van (meetbare) nieuwe ontstekingen in de hersenen. In de Normaal-Ogende-Witte-Stof
hebben wij en ook anderen, afwijkende MRI-gegevens gevonden (abnormale relaxatieparameters,
lagere MT-ratio’s en diffuse signaalveranderingen). Daarnaast bleek eveneens met MRI dat de
hoeveelheid van het stofje NAA, dat in zenuwcellen voorkomt, verlaagd is.
56