Wetenschapskatern 2005-2006 - Stichting MS Research

More documents

Recommendations

Info

Het ziekenhuis van het VU medisch centrum. 4. Neuro-immunologie Binnen deze lijn kijkt dr. Mario Vogt naar de betekenis van het eiwit ‘osteopontine’ bij het regelen van de ziekteprocessen die aan MS ten grondslag zouden kunnen liggen. Hij voert dit onderzoek onder leiding van dr. Lex Nagelkerken, aanvankelijk bij TNO in Leiden en nu bij het VU medisch centrum. 5. MS-MRI activiteiten Jaarlijks worden er in het kader van wetenschappelijk onderzoek naar MS ruim 400 MRI-opnames gemaakt. Hierbij worden scans gemaakt voor verschillende onderzoekslijnen (deels in het kader van de projecten gefinancierd in het MS-centrum, deels in het kader van anderszins gefinancierde projecten). Specifieke aandachtsgebieden zijn diagnostiek van MS, het verband tussen het MRI-beeld van laesies en de in het weefsel zichtbare afwijkingen, afwijkingen in het ruggenmerg, grijze stof en normaal ogende witte stof. Daarnaast worden veel scans gemaakt ter karakterisering van het verloop van MS, enerzijds ter evaluatie van nieuwe experimentele behandelingen, anderzijds om relatie met bijvoorbeeld genetica te maken. 6. Clinimetrie Drs. Jolijn Kragt onderzoekt of de mate waarin een patiënt last heeft van MS niet beter kan worden vastgelegd. Door verschillende klinische testen en vragenlijsten toe te passen wordt getracht het ziekteverloop zo goed mogelijk in kaart te brengen en is het beter mogelijk om het effect van een behandeling vast te stellen. 7. Biomarkers en zenuwschade Naast meetbare klinische gegevens, is er ook behoefte aan bepalingen in bloed of hersenvloeistof die iets kunnen zeggen over de ziekteactiviteit bij MS-patiënten. Dr. Charlotte Teunissen is op zoek naar dergelijke bepalingen. Zij hoopt zgn. biomarkers te vinden die in het bloed of hersenvloeistof bepaald kunnen worden en iets zeggen over de aard van het ziekteproces bij een individuele MS-patiënt of over de prognose of over het effect van behandelingen. 8. Nieuwe MRI-technieken Met behulp van nieuwe MRI-technieken wordt getracht het ziekteproces in de hersenen van MS-patiënten preciezer en sneller in beeld te brengen. Dit leidt mogelijk tot een beter inzicht in de ontstaanswijze en verdere ontwikkeling van de ziekte. Hiervoor is software ontwikkeld in samenwerking met Harvard Medical School, USA. De werkzaamheid en betrouwbaarheid van deze software wordt momenteel getest met standaard 2D- en nieuwe 3D-MRI-technieken. 9. Samenwerking met het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen (voorheen het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek) Het Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen is erg belangrijk voor het MS-onderzoek omdat daar de MS-Hersenbank aanwezig is die wordt gecoördineerd door dr. Rivka Ravid. Dr. Inge Huitinga doet onderzoek aan het materiaal dat na overlijden van MS-patiënten voor wetenschappelijk onderzoek ter beschikking wordt gesteld. Zij kijkt vooral naar de rol van stress- en geslachtshormonen in MS. Ook is zij betrokken bij erfelijkheidsonderzoek binnen het MS Centrum (zie onder 3). Door de aanleg van een DNA-bank van alle MS-patiënten in de MS-hersenbank en het opzetten van een infrastructuur om de aanwezige kleuringen van MS-laesies van alle MS-patiënten in de bank toegankelijk te maken, kan het verband tussen erfelijke factoren en verschillende typen MS-laesies worden bestudeerd. Bereikte resultaten: Algemeen Onafhankelijk onderzoek heeft aangetoond dat door niet betrokken MS-wetenschappers het MS Centrum en het MS-MRI Centrum gerekend worden tot de top vijf belangrijke MS-onderzoekscentra in de wereld. Daarnaast is er sprake van een duidelijk grotere samenwerking tussen de beide instituten en de verschillende afdelingen binnen elk instituut na de start van het MS Centrum. 1. Onderzoek naar het ontstaan van laesies, Lars Bø De hoofdlijn van onderzoek van dr. Lars Bø is de pathologie (de onder de microscoop zichtbare afwijkingen) van MS-laesies in de grijze stof. De grijze stof omvat de hersenschors en de andere gebieden binnen het centrale zenuwstelsel waar de zenuwcellen liggen. Dr. Bø heeft samen met onderzoekers in Noorwegen en in de Verenigde Staten gevonden dat afbraak van de myelinelaag veel voorkomt in de grijze stof bij chronische MS. De laesies zijn moeilijk te ontdekken met eerder gebruikte methoden, daarom zijn ze tot nu toe nog weinig bestudeerd. In huidige modellen voor het ontstaan van MS-laesies zijn schade aan de bloed-hersenbarrière, lekkage van serumeiwitten, activering van het tot het immuunsysteem behorende complementsysteem en het lokaal 8
innendringen van T-cellen belangrijke elementen. Dr. Bø heeft aangetoond dat er in pure grijze stoflaesies geen complementactivering en lekkage van serumeiwitten optreedt. Ook dringen er geen T-cellen binnen. Tevens is het aangetoond dat er geen vaatwandveranderingen optreden en geen verhoging van eiwitten betrokken bij het migreren van witte bloedcellen van bloedvaten naar hersenweefsel (adhesie- of hechtingsmoleculen). Astrocyten zijn steuncellen die een gedeelte van de normale bloedvatbarrière van de hersenen vormen. In witte stoflaesies zijn astrocyten geactiveerd. In 2005 hebben we aangetoond dat er geen veranderingen zijn van astrocyten in grijze stoflaesies. Deze resultaten laten zien dat er in grijze stof myelineverlies kan zijn, zonder storing van de bloedvatbarrière van de hersenen. In het afgelopen jaar hebben we laten zien dat patiënten met uitgebreide grijze stoflaesies niet meer myelineverlies hebben in witte stof dan andere MSpatiënten. Dit betekent dat het verlies van myeline in de hersenschors waarschijnlijk onafhankelijk is van myelineverlies in de witte stof. Verder verricht Lars Bø onderzoek naar verschillen tussen pathologische vormen van multiple sclerose. In een eerdere studie werd gerapporteerd dat er verschillen bestaan in het pathologische beeld tussen patiënten met acute vormen van MS. Als dit ook geldt voor chronische MS-patiënten, zou dat belangrijk zijn voor de behandeling van MS, die misschien individueel aangepast zou moeten worden. Dr. Bø en medewerkers hebben eerder laten zien dat sommige van de gerapporteerde pathologieverschillen niet terug te vinden zijn in chronisch MS. In het afgelopen jaar heeft Lars Bö laten zien dat er in chronisch MS geen verschil is tussen patiënten in de mate van dood van oligodendrocyten. Deze resultaten houden in dat er misschien wel verschillen in de pathologie binnen de groep van acute MS-patiënten kunnen zijn, maar dat in chronische MS de mate van myelineverlies hetzelfde is. 2. Onderzoek aan de bloed-hersenbarrière, Elga de Vries De onderzoekslijn van dr. Elga de Vries richt zich op het bestuderen van afwijkingen aan de bloedvaten en de ophoping van ontstekingscellen in de hersenen tijdens MS. De bloedvaten van de hersenen zijn aan de binnenkant bekleed met hersen-endotheel wat ervoor zorgt dat er geen cellen van het immuunsysteem zomaar in de hersenen komen. Dit komt door de aanwezigheid van zogenaamde ‘tight junctions’: eiwitcomplexen tussen de endotheelcellen die als een hekwerk fungeren. Echter tijdens MS dringen er wel witte bloedcellen door de bloed-hersenbarrière de hersenen binnen. Om te bestuderen wat er gebeurt tijdens de passage van bepaalde witte bloedcellen (monocyten) hebben we een cellijn gemaakt van hersen-endotheelcellen die groen fluorescerende tight junction-eiwitten heeft. ‘Life Cell Imaging’ studies tonen aan dat monocyten een gat maken in de tight junction waar de monocyt vervolgens doorheen kruipt. Tijdens dit proces spelen een aantal ontstekingsfactoren een rol zoals reactieve zuurstofdeeltjes (zuurstofradicalen), maar ook enzymen die eiwitten afbreken (matrix metalloproteases). Toekomstig onderzoek met deze cellen zal uitwijzen hoe het migratieproces precies de tight junctions beïnvloedt. Voorafgaand onderzoek heeft aangetoond dat hechting en passage van monocyten aan de cellen van de bloed-hersenbarrière worden beïnvloed door zuurstofradicalen. Onderzoek van het afgelopen jaar heeft aangetoond dat zuurstofradicalen een signaal afgeven in het hersen-endotheel wat ertoe leidt dat de tight junctions beschadigd worden en zich gaan openen. Dit proces kunnen we remmen door anti-oxidanten (stoffen die met reactieve zuurstofdeeltjes reageren en deze zo onschadelijk maken) en door het blokkeren van het doorgeven van signalen binnen de cel. Langdurige blootstelling van weefsel of cellen aan zuurstofradicalen leidt tot schade. Als beschermingsmechanisme hebben cellen zogenaamde anti-oxidant-enzymen. In de hersenen van dieren in het diermodel voor MS, experimentele allergische encefalomyelitis (EAE), hebben we aangetoond dat tijdens de ziekte genen, die voor deze enzymen coderen, verhoogd actief zijn. In de toekomst zullen we in meer detail de rol van deze enzymen in het ontstaan van MS gaan bestuderen. Om het in de hersenen doordringen van witte bloedcellen zichtbaar te kunnen maken in een levende rat, is er samen met drs. Raoul Oude Engberink en dr. Erwin Blezer (Universiteit Utrecht) een onderzoekslijn gestart om deze cellen te volgen met MRI. Afgelopen jaar hebben we kunnen aantonen dat monocyten geladen met een contraststof bestaande uit zeer kleine ijzerdeeltjes, specifiek naar de ontstekinghaard in de hersenen gaan in een diermodel voor beroerte. Eerstvolgende studies zullen de migratie van met ijzerdeeltjes geladen monocyten in het EAE-model in beeld brengen met MRI. 3. Onderzoek naar erfelijke factoren, Tineke Hooper-van Veen Dr. Tineke Hooper-van Veen ontwikkelt een database, waarin onderzoeksgegevens van MS-patiënten kunnen worden opgeborgen en nader onderzocht kunnen worden. In de MS-database moeten gegevens van honderden MS-patiënten opgeslagen gaan worden ten behoeve van het MS-onderzoek in het VUmc. Een Belgisch softwarebedrijf heeft de MS-database geprogrammeerd, en deze is door dr. Tineke Hooper-van Veen en enkele onderzoekers aan uitgebreide testen onderworpen. Hierbij kwamen vele technische problemen naar boven. De software veroorzaakte problemen op de server en een aantal ronden van tests door MS-onderzoekers en aanpassingen door de programmeur 9 Bestuderen van het gedrag van levende cellen met behulp van een microscoop. Bij het MS Centrum VUmc wordt deze techniek gebruikt om te volgen hoe snel witte bloedcellen een laag vaatwandcellen passeren.
Page 1 and 2: 2005-2006 nader bekeken Wetenschaps
Page 3 and 4: Inhoudsopgave 1. Voorwoord 2 2. Ond
Page 5 and 6: 2. Onderzoek naar multiple sclerose
Page 7: 3. MS-centra voor onderzoek 3.1 Inl
Page 11 and 12: dat wil zeggen: patiënten met een
Page 13 and 14: directere wijze de verschillen tuss
Page 15 and 16: De analisten, Els Halbmeijer-van de
Page 17 and 18: 4. De Hersenbank en de Liquorbank v
Page 19 and 20: Onderzoekers: Drs. Jessica Nielsen,
Page 21 and 22: Achtergrond van het onderzoek: Verm
Page 23 and 24: In paragraaf 6.3 wordt onderzoek be
Page 25 and 26: 6.2.3 Verschillen in de samenstelli
Page 27 and 28: Bereikte resultaten: Bij muizen ont
Page 29 and 30: (tien) patiënten de volledige DNA
Page 31 and 32: waarbinnen zich een virus bevindt,
Page 33 and 34: Instituut: TNO Preventie & Gezondhe
Page 35 and 36: 7.2.5 Rol van lymfeklieren in de ha
Page 37 and 38: mogelijkheden heeft en onderdrukkin
Page 39 and 40: (cytokinen) die andere cellen instr
Page 41 and 42: verhoogd aangemaakt worden. De aanw
Page 43 and 44: Bereikte resultaten: In drie onafha
Page 45 and 46: deze lijken met name gericht op het
Page 47 and 48: 8. Onderzoek naar de bloed-hersenba
Page 49 and 50: 8.3 Veranderingen in de hersenbloed
Page 51 and 52: 9. Onderzoek naar myelinevormende c
Page 53 and 54: Instituut: Universitair Medisch Cen
Page 55 and 56: Ook mag het antilichaam geen ‘sch
Page 57 and 58: Voorlopig bewijs suggereert dat de
Page 59 and 60:
11. Onderzoek naar het verloop van
Page 61 and 62:
1. Bij patiënten met een mogelijke
Page 63 and 64:
Daarom wordt tevens DNA geïsoleerd
Page 65 and 66:
Bereikte resultaten: Project 00-427
Page 67 and 68:
13. Onderzoek naar psychologische e
Page 69 and 70:
Begeleiders: Biochemicus: een weten
Page 71 and 72:
Cytokine: een stof die een rol spee
Page 73:
Polymorfisme: een variatie in een g
Page 76:
Wetenschapskatern MS Research 2005-
show all

Wetenschapskatern 2005-2006 - Stichting MS Research

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?