Wetenschapskatern 2005-2006 - Stichting MS Research

11. Onderzoek naar het verloop van de ziekte
11.1 Inleiding
MS kan bij verschillende personen een sterk verschillend verloop hebben. Er kunnen verschillende
typen van MS onderscheiden worden, maar ook binnen deze typen kan het verloop sterk variëren. De
belangrijkste typen van MS zijn relapsing-remitting MS, die na enige tijd over kan gaan in secundair
progressieve MS, en primair progressieve MS. Ongeveer 85% van de mensen bij wie MS wordt
vastgesteld hebben relapsing-remitting of intermitterende MS. Dit is een vorm van MS waarbij
opflakkeringen (schubs of exacerbaties) worden afgewisseld met perioden van herstel waarin de
klachten verminderen of verdwijnen. Vaak gaat deze relapsing-remitting MS op den duur over in
secundair progressieve MS. In deze tweede fase is er sprake van geleidelijke achteruitgang en treedt
er geen tussentijds herstel meer op. Bij 10-15% van de mensen met MS treedt er meteen vanaf het
begin verslechtering op zonder tussentijds herstel. Er is dan sprake van primair progressieve MS.
In dit hoofdstuk wordt onderzoek beschreven, dat gericht is op het krijgen van meer informatie over
de oorzaken van de verschillen in verloop van MS. Hierbij wordt met name gezocht naar kenmerken
die groepen personen met een bepaald ziekteverloop gemeen hebben. Meer kennis over wat het
verloop van MS bepaalt, zal kunnen bijdragen aan een afname van de onvoorspelbaarheid van de
ziekte en op deze wijze tevens aan een optimale keuze van een behandeling voor elke persoon.
MRI is een techniek waarbij met behulp van magnetische velden een beeld van de hersenen kan
worden gemaakt (een MRI-scan). De laatste jaren is zeer veel vooruitgang geboekt met het gebruik
van MRI voor de diagnose van MS. Hoewel MRI een zeer belangrijk hulpmiddel is om vast te stellen
of iemand MS heeft, kan op dit moment uit de MRI-beelden echter niet afgeleid worden welke vorm
van MS iemand heeft en of de ziekte snel of langzaam zal verergeren.
In paragraaf 11.2 wordt onderzoek beschreven naar mogelijkheden om het ziekteverloop te voorspellen.
Bij dit onderzoek wordt een speciale methode gebruikt om het verband tussen verschillende
meetgegevens en het verloop van de ziekte in kaart te brengen. De resultaten verkregen in het
onderzoek wijzen erop dat aangedane gebieden (laesies) in een bepaald deel van de hersenen, de
achterste schedelgroeve, mogelijk een rol kunnen spelen bij het voorspellen van de ontwikkeling van
bewegingsbeperkingen. Daarnaast is onderzoek gedaan naar de manier waarop laesies zich vormen en
ontwikkelen. Terwijl deze manier kan verschillen tussen verschillende personen, lijken laesies zich
binnen een persoon vaak op dezelfde manier te ontwikkelen. Bovendien lijken de eigenschappen van de
laesie bij de eerste keer dat deze op een MRI-scan zichtbaar is te voorspellen hoe de laesie zich in de
tijd zal ontwikkelen.
De mechanismen die de oorzaak zijn van het ontwikkelen van voortschrijdende invaliditeit bij MS zijn
nog niet duidelijk. In paragraaf 11.3 wordt onderzoek beschreven naar dit mechanisme. Hierbij wordt
met name gekeken naar de rol van kleine afwijkingen die in een groot gebied voorkomen (diffuse
afwijkingen) bij de voortgang van de ziekte en het ontstaan van handicaps. De resultaten van dit
onderzoek laten zien dat de moderne MRI-techniek in een vroeg stadium een goede voorspelling kan
geven over het verdere ziekteverloop, wat belangrijk is voor de diagnostiek. De groep patiënten zal
verder worden onderzocht op het ontstaan van handicaps en of voorspelling daarvan met MRI (nog)
beter mogelijk is.
Terwijl stress een gevolg kan zijn van het hebben van een onvoorspelbare ziekte als MS, ontstaan er
steeds meer aanwijzingen dat stress ook een invloed kan hebben op het verloop van de ziekte. In een
in het Wetenschapskatern 2002-2003 beschreven onderzoek is gevonden dat stressvolle
gebeurtenissen in het dagelijks leven de kans op opflakkeringen van MS kunnen verhogen. In
paragraaf 11.4 wordt een heel ander aspect van de wisselwerking tussen het stress-systeem en MS
beschreven. Cellen in de hersenen kunnen de bijnier aanzetten tot het maken van het stresshormoon
cortisol. Dit hormoon kan de activiteit van het immuunsysteem en daarmee mogelijk de activiteit van
MS verlagen. Het in paragraaf 11.4 beschreven onderzoek levert aanwijzingen dat de activiteit van de
betreffende hersencellen is verminderd in een deel van de MS-patiënten. Bovendien bleken
MS-patiënten met veel actieve ontstekingen in de nabijheid van deze hersencellen een ernstiger
ziekteverloop te hebben. Momenteel wordt onderzocht of dit verschil veroorzaakt wordt door een
verschil in de hoeveelheid geproduceerde stress-hormonen. Het gaat hierbij om de vraag of
MS-patiënten die weinig stresshormonen maken meer ontstekingsactiviteit en meer schade aan de
zenuwuitlopers in de MS-ontstekingen hebben dan patiënten die veel stresshormonen maken.
59
Schematische weergave
van het verloop van het
optreden van klachten en
handicaps bij
verschillende vormen
van MS.