Wetenschapskatern 2005-2006 - Stichting MS Research

Grijze en witte stof
zichtbaar op een
doorsnede van de
hersenen afkomstig
van de Nederlandse
Hersenbank.
12. Onderzoek naar de grijze stof en naar de oorzaak
van vermindering van geheugen en
denkprocessen bij MS
12.1 Inleiding
Naast een lichamelijke achteruitgang kan bij MS ook een achteruitgang in de cognitieve functies
optreden. Onder cognitieve functies wordt alles verstaan wat met het onthouden, opnemen en
verwerken van kennis te maken heeft (geheugen, concentratie, planning, rekenen etc.). Aangezien er
geen verband gevonden is tussen lichamelijke en cognitieve achteruitgang en tussen cognitieve
achteruitgang en de hoeveelheid MS-ontstekingen (laesies), is de oorzaak van cognitieve
achteruitgang bij MS nog onbekend.
In paragraaf 12.2 wordt onderzoek naar de oorzaak van cognitieve achteruitgang bij MS beschreven. Op
een MRI-scan worden MS-ontstekingen het gemakkelijkst gevonden in de witte stof (het deel van de
hersenen waar de zenuwvezels zijn gelegen). Er zijn echter aanwijzingen dat de oorzaak van cognitieve
stoornissen mogelijk gelegen is in de grijze stof (het deel waar de hersencellen liggen). In het in
paragraaf 12.2 beschreven onderzoek wordt daarom geprobeerd om MRI-technieken zodanig te
verbeteren dat ook afwijkingen in de grijze stof goed zichtbaar gemaakt kunnen worden.
In paragraaf 12.3 worden MS-laesies in de grijze stof onderzocht in hersenmateriaal van overleden
mensen met MS. Uit dit onderzoek blijkt niet alleen, dat laesies in de grijze stof veel voorkomen bij
MS, maar ook dat de pathologie - de onder de microscoop zichtbare veranderingen in weefsel die het
gevolg zijn van een ziekte – van laesies in de grijze stof anders is dan die van laesies in de witte stof.
Deze verschillen worden momenteel nader in kaart gebracht om er achter te komen welke
veranderingen essentieel zijn bij het ontstaan van aangedane gebieden bij MS.
Naast onderzoek naar het afwijkende ziektemechanisme in de grijze stof, doet dr. Lars Bö bij het
MS Centrum VUmc ook onderzoek naar de reden waarom er geen eenvoudig verband is tussen de
MRI-gegevens en het verloop van de ziekte (zie paragraaf 3.2). Hij bestudeert of afwijkingen in de
grijze stof, die met de huidige MRI-technieken veel moeilijker zijn vast te stellen dan afwijkingen in
de witte stof, hierbij een rol spelen.
12.2 Grijze stof bij multiple sclerose (00-427 MS)
Doel van het onderzoek:
Het gebruiken van MRI, teneinde:
1. een betere opsporing te bewerkstelligen van afwijkingen in de hersenschors (het buitenste
gedeelte van de hersenen), de subcorticale gebieden (direct onder de hersenschors) en de diep in
de hersenen gelegen grijze kernen (thalamus, hippocampus).
2. een beter beeld te krijgen van de aard van deze afwijkingen. Er werd in deze studielijn bijvoorbeeld
gekeken naar het effect van de beschadigingen in de grijze stof op de cognitieve functies (geheugen,
concentratie) van MS-patiënten. Ook hebben we het hersenweefsel van overleden patiënten
bestudeerd, om meer inzicht te verkrijgen in dat deel van de ziekte dat zich openbaart op de MRI.
Achtergrond van het onderzoek:
Beschadigingen (laesies) in het zenuwstelsel van MS-patiënten worden met behulp van moderne
beeldvormende technieken zoals MRI voornamelijk gevonden in de witte stof (het gebied van de
hersenen dat de met myeline omgeven zenuwvezels bevat). De witte stof bevat de verbindingsbanen
tussen de verschillende delen van de met zenuwcellen gevulde hersenschors; de zogenaamde grijze
stof. Echter, uit weefselonderzoek bij overleden MS-patiënten is gebleken dat de grijze stof in een groot
aantal gevallen betrokken blijkt te zijn bij het ziekteproces. Door nog onvoldoende ontwikkeling van de
technische mogelijkheden, laat de MRI dit vooralsnog beperkt zien. Aangezien de hersenschors een
vooraanstaande rol speelt in de cognitie (de “kennende” functies: leren, concentratie, geheugen) zou het
feit dat we niet goed weten hoe vaak laesies in de grijze stof voorkomen en waar ze precies zitten en
hoeveel het er zijn, zeer wel kunnen samenhangen met het feit dat we nog maar beperkt kunnen
verklaren waarom er bij sommige MS-patiënten zo duidelijk een achteruitgang van de cognitie
waarneembaar is. Het is dus niet alleen van belang om grijze stoflaesies in de toekomst beter te kunnen
bestuderen met de moderne beeldvorming, maar tevens om te begrijpen wat de gevolgen van dergelijke
laesies voor de patiënt zijn. Dit alles heeft tot doel meer van de ziekte MS te begrijpen, eventueel
ingestelde therapie beter te kunnen beoordelen en de patiënt in het algemeen beter te kunnen
voorlichten over de toekomstverwachtingen.
64