De voorbeeldfunctie van de docent in het vakcollege - Kortlopend ...

door anderen te observeren. Daardoor vormt men zich een idee van hoe nieuwe gedragingen
vorm gegeven kunnen worden. In latere situaties wordt deze gecodeerde
informatie gebruikt als een leidraad voor het eigen handelen. Men gaat dan het gedrag
dat men symbolisch in gedachten opgeslagen heeft nadoen en repeteren (Bandura,
1977; 1986; Jonassen, 1998). Op deze wijze vervullen ook docenten in het
vakcollege voor de leerlingen een voorbeeld- of modelfunctie en zijn zij van belang
voor hun persoonlijkheidsontwikkeling. In dit onderzoek richten wij ons op de invloed
die de docent van het vakcollege kan hebben op de leerling(en) doordat de
docent in woord en daad een voorbeeld kan zijn, niet alleen op het gebied van de
technische competenties, maar ook het gebied van wat omschreven kan worden als
vakmanschap en de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen. Opleiden in en
voor de techniek betekent altijd onvermijdelijk ook pedagogisch opleiden van leerlingen.
Door een bewuste aandacht voor de betekenis die de vakcollege docent als
rolmodel heeft voor de persoonlijkheidsontwikkeling van de leerling kan wellicht
het zelfbewustzijn van de leerlingen en de beroepstrots ontwikkeld en het zelfvertrouwen
bevorderd worden. Met het oog hierop is het zaak dat de docenten van de
vakcolleges door hun dagelijkse gedrag ook bewust letten op het psychologisch
welbevinden van de leerlingen en meewerken aan hun gevoel voor eigenwaarde. Het
opbouwen van een gevoel voor eigenwaarde bij deze leerlingen kan ook in verband
gebracht worden met de herwaardering van ambachtelijke kennis en vaardigheden
waar de vakcolleges voor staan. Over de betreffende leerlingenpopulatie wordt immers
nog maar al te vaak ten onrechte opgemerkt dat zij ‘voor techniek kiezen omdat
andere opleidingen te hoog gegrepen zouden zijn’. In uitspraken als deze komt duidelijk
een zeer beperkte visie op het techniekonderwijs naar voren en wordt de
noodzaak onderstreept om in de opleiding ook aandacht te besteden aan de opbouw
van een arbeidsidentiteit voor deze jongeren (Meijers, 1995). Hiervoor is een bredere
visie op onderwijs nodig en ook op het eindproduct dat moet worden afgeleverd
aan het eind van de rit. De visie op een werknemer als louter ´een bundel van kwalificaties´
dient niet alleen vervangen te worden door vanuit de opleiding- en arbeidswereld
de aandacht te richten op competenties in plaats van kwalificaties. Een
belangrijk aspect van deze perspectiefverschuiving is ook dat veel meer de aandacht
is komen te liggen op de identiteitsontwikkeling van de leerlingen, in dit geval voornamelijk
op de ontwikkeling van de arbeidsidentiteit. Naast de vakmatige kwalificering
moet er vanuit dit perspectief veel meer nadruk op de loopbaanvoorbereiding en
-ontwikkeling van de leerlingen komen te liggen. In het opleidingsconcept van het
vakcollege zijn een groot aantal van de hiervoor genoemde aspecten opgenomen. Zij
hebben consequenties voor de wijze waarop docenten omgaan met hun leerlingen,
ze begeleiden en ze vormen op het gebied van het vakspecialisme, het vakmanschap
10