De voorbeeldfunctie van de docent in het vakcollege - Kortlopend ...

praktisch in zijn werk gaat en welke haken en ogen eraan vastzitten wordt dan
meestal verder achterwege gelaten (Kristjánsson, 2006). Ook hoe deze materie wetenschappelijk
benaderd en verklaard kan worden, komt meestal verder niet aan de
orde. Toch wordt er veel gesproken over het belang van de (morele) voorbeeldfunctie
van docenten en over deugdzaam gedrag als voorbeeld voor de identiteitsontwikkeling
van leerlingen. Daarom is het zaak om te komen tot een zorgvuldige bestudering
van de aanwezige empirische literatuur op dit gebied, met name waar het gaat
om de effectiviteit, efficiency en toepassingsmogelijkheden van deze vormingsmethode.
Momenteel beschikken we nog steeds over weinig systematisch inzicht in de
pedagogische en onderwijskundige stand van zaken op dit gebied. Reden genoeg om
de aandacht te richten op de betekenis van de docent als (moreel) voorbeeld voor de
leerling.
Onderwijskundig gezien leidt de bovenstaande situatie ertoe dat we eigenlijk onvoldoende
goed weten hoe een leerkracht als moreel rolmodel of als een moreel voorbeeld
functioneert. Ook weten we niet hoe een rolmodel ingezet kan worden als een
didactische strategie in de morele vorming van leerlingen. Een uitzondering op deze
regel vormt het werk van Jackson, Boostrom en Hansen (1993). Zij hebben in hun
Amerikaanse ethnografisch studie van de schoolcultuur en de morele aspecten van
het verborgen curriculum veel aandacht besteed aan de voorbeeldfunctie van de docent,
de waarden die de docent uitdraagt, de communicatie over morele waarden met
de leerlingen en de verschillende identificatieprocessen die tussen docent en leerlingen
plaatsvinden. Het lijkt erop dat de morele functie van de leerkracht als rolmodel
behoort tot het verborgen curriculum van de school. De leerkracht als moreel voorbeeld
blijft aan het zicht onttrokken en doet in stilte zijn of haar (moreel) vormende
werk. Om onderzoeksmatig meer greep te krijgen op de voorbeeldfunctie van de
docent lijkt het van belang om in toekomstige onderzoeksprogramma’s de aandacht
te richten op de volgende vragen: “Wat is de voorbeeldfunctie van de docent? Hoe
ervaren docenten die voorbeeldfunctie zelf? Hoe zien leerlingen de voorbeeldfunctie?
Hoe vinden identificatieprocessen tussen docenten en leerlingen plaats? Welke
hiërarchie van belangrijke anderen hebben leerlingen? Welke verschillen zijn er tussen
basisonderwijs en voortgezet onderwijs? Zijn er verschillen tussen etnische
groepen?” (Vedder, P en W. Veugelers ,1999).
18