De voorbeeldfunctie van de docent in het vakcollege - Kortlopend ...

daan. Maar het moge duidelijk zijn: Er zijn nog vele vragen op dit onderzoeksterrein
niet of onvoldoende beantwoord.
Desondanks krijgt het leren via rolmodellen in de onderwijskundige literatuur over
morele vorming de nodige aandacht, zoals moge blijken uit de volgende twee voorbeelden
van Noddings en Fenstermacher c.q. Fallona.
Nell Noddings beschrijft in het Handbook of Moral and Character Education (Nucci
& Narvaez, 2008) vier componenten van een model voor moreel onderwijs. De eerste
component die door haar beschreven wordt is ‘modeling’. Als we de jongeren
willen leren om morele personen te zijn, moeten we moreel gedrag aan hen laten
zien. Een tweede component is de ‘dialoog’. Volgens Noddings is, gezien van uit het
perspectief van ‘caring’ dit de meest fundamentele component van moreel onderwijs.
Een dialoog heeft een open einde en omvat een gezamenlijke zoektocht naar
betekenis en begrip. De bereidheid om een dialoog aan te gaan is belangrijk voor het
behouden van de persoonlijke relatie. De derde component is ‘oefening’. We leren te
zorgen door eerst verzorgd te worden, we observeren het zorgen door middel van
modeling en we exploreren het morele leven door dialogen. Vervolgens hebben we
de mogelijkheid nodig om het zorgen te oefenen. De vierde component is ‘bekrachtiging’.
Bekrachtiging betreft het bewust bevestigen van het moreel goede in de ander.
Het is hiervoor van belang dat de leerkracht de leerling goed kent en de leerkracht
moet het eigen ideaal niet als de enige ‘juiste’ zien.
Een andere onderwijskundige benadering van morele vorming die veel nadruk legt
op het leren via de voorbeeldfunctie van de docent komt naar voren in het werk van
Fenstermacher en Fallona dat bekend staat als het zogenaamde ‘Teacher Manner
Project’. De ‘manners’ van een docent zijn de relatief stabiele disposities die een
docent in zijn werk met de leerlingen inzet en die kenmerkend zijn voor de persoonlijke
en professionele identiteit van de docent. In een breed opgezet onderzoeksproject
is nagegaan hoe docenten in de schoolklas al of niet bepaalde morele en intellectuele
deugden ten toon spreiden en wat zij doen om het morele gedrag van leerlingen
te beïnvloeden. Catherine Fallona (2000) heeft in het kader van dit project onderzocht
hoe ‘manners’ zichtbaar gemaakt kunnen worden. Er worden behalve de
‘manners’ ook nog twee andere relevante aspecten van het gedrag van de docent
onderscheiden: namelijk methode en stijl. ‘Manners’ hebben betrekking op die eigenschappen
die het morele en intellectuele karakter van een docent onthullen. Fallona
(2000) gaat er in haar deelonderzoek vanuit dat in de ‘manners’ van docenten
de waarden naar voren komen die al door Aristoteles beschreven zijn zoals: moed,
vriendelijkheid, humor, mildheid, gelukzaligheid, grootmoedigheid, eer, vrijgevigheid,
gematigdheid, oprechtheid en gerechtigheid (Aristoteles, in Fallona, 2000). Uit
28