De voorbeeldfunctie van de docent in het vakcollege - Kortlopend ...

en de persoonlijkheid. Met het oog daarop wordt in deze inleiding op het onderzoek
eerst even stilgestaan bij de pedagogische opdracht van de school en van de docent
en wat dit betekent voor de voorbeeldfunctie van de vakcollege docent.
De pedagogische opdracht van de school
De pedagogische opdracht van de school heeft in het algemeen betrekking op het
stimuleren van de identiteitsontwikkeling van de leerlingen. Daarbij wordt met name
gedacht aan de persoonsvorming, de morele vorming van de leerlingen en de opvoeding
tot sociaal-competente burgers (Klaassen, 1996). Deze drie elementen, de persoonsvorming,
de morele vorming en de burgerschapsvorming, vormen de kern van
de pedagogische opdracht. In het onderwijs wordt op verschillende wijzen gewerkt
aan het realiseren van deze pedagogische opdracht. Burgerschapsvorming is inmiddels
mede door wetgeving gemeen goed aan het worden in scholen. In het onderwijs
is er daarnaast behoorlijk veel aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling
van leerlingen waarbij bijvoorbeeld gedacht kan worden aan gedragsproblemen,
pesten, seksuele problematiek en sociale veiligheid. Ook is er meer aandacht voor
het stimuleren van de ontwikkeling van morele waarden en normen bij leerlingen.
De opvoedingskwestie, zo zou men kunnen zeggen, is de laatste jaren in veel scholen
scherper geworden. Scholen zijn op meerdere fronten bezig met opvoedkundige
maatregelen en pogingen om de betrokkenheid bij en van de leerlingen te vergroten
en (in minder gunstige situaties) om de aan hen toevertrouwde jongeren in het gareel
te houden of te krijgen. Scholen worden immers ook geconfronteerd met een toename
van geweld, onbehoorlijk of respectloos gedrag, diefstal, vandalisme en criminaliteit.
In Nederland wordt op steeds meer scholen een veiligheidsbeleid gevoerd. Na
eerdere schietincidenten op een High School in Colorado (USA) en in een Gymnasium
in Erfurt (Duitsland), werd in Nederland in 2004 een moord gepleegd op een
conrector van het Terra College in Den Haag en zijn er in Nederland en wereldwijd
meerdere soortgelijke schoolincidenten gevolgd.
Verschillende sociale processen doen als verklaringstheorieën voor deze sociale
problemen de ronde. De omgangsvormen zijn in de loop der jaren informeler, minder
hiërarchisch en meer gelijkwaardig geworden. Dat is niet alleen het geval tussen
volwassenen onderling, maar ook tussen ouders en kinderen en tussen docenten en
leerlingen. De bijdrage van het onderwijs aan het verbeteren van de omgangsvormen
concentreert zich, afgezien van specifieke projecten, op de schoolcultuur. In het algemeen
maatschappelijke debat over opvoeding wordt in dit en ander verband herhaaldelijk
naar voren gebracht dat scholen en andere instellingen meer nadruk moeten
leggen op het bijbrengen van respect, fatsoen en maatschappelijke etiquette. In
deze ‘common decency’ oriëntatie betreffende de vorming in waarden en normen
11