Beleidskader Landschap en Cultuurhistorie - Provincie Noord-Holland

4.6 Oude IJ
4.6.1 Regio
Dit gebied valt deels samen met het Oer-IJ, het gebied
waar de vroegere binnendelta van de Rijn lag. Deze
binnendelta was al in de IJzertijd dicht bevolkt. Hier
ligt nog een groot aantal archeologisch waardevolle
terreinen. Echter, het Oer-IJ strekt zich over een groter
gebied uit en is als ruimtelijke eenheid niet meer
bepalend.
Het oude IJ vormde een groot binnenmeer direct achter
de kust. Het vormde als het ware een uitloper van de
Zuiderzee naar de kust. Aan dit IJ is niet alleen
Amsterdam ontstaan, maar heeft zich ook de landgoederenreeks
van Beeckestein, Waterland, Velserbeek
ontwikkeld.
Eind negentiende eeuw durfde men het aan om een
directe verbinding tussen de Amsterdamse havens en
de Noordzee aan te leggen en daarbij de beschermende
duinreeks te doorgraven. Met de aanleg van
het Noordzeekanaal (1865-1876) is het oude IJ ingepolderd.
Nadien heeft het gebied onder een sterke
stedelijke druk gestaan. Met de uitbreidingen van
Amsterdam, de aanleg van snelwegen en spoorlijnen
en meer recent de aanleg van havens en recreatiegebieden
is het gebied getransformeerd van open
polders tot een sterk versneden en gefragmenteerd
stadslandschap.
In grote delen is de oorspronkelijke rationele 19e eeuwse verkaveling grotendeels verdwenen ten gunste
van grootschalige recreatie- en industriegebieden.
Het resultaat is een vrijwel structuurloos landschap.
Alleen de voormalige zeedijken bieden in de landschappelijke
oriëntatie (zowel in tijd als in ruimte)
nog enig houvast.
Het Oude IJ-gebied en de westelijk daarvan gelegen
IJmond is een echt werkgebied, met zware industrie
en havenactiviteiten. De cultuurhistorische kwaliteit
ligt in de dynamiek van de industriecultuur. De oostwest
verbinding van het Noordzeekanaal doorbreekt
de noord-zuid gerichte ruimtelijke hoofdstructuur
van deze typische kustregio.
Het Oude IJ-gebied is een moeilijk te duiden regio.
Functioneel en cultuurhistorisch is er een sterke oostwest
gerichte samenhang, landschappelijk gezien is
er echter een sterke noord-zuid verbondenheid met
Kennemerland, met name langs de kuststrook. Om
deze reden heeft de kuststrook op de regiokaart A2
een dubbelarcering gekregen.
Behoud, versterken en ontwikkelen
variatie en leesbaarheid
De Waterstaatkundige geschiedenis wordt in belangrijke
mate bepaald door de herkenbaarheid van het
stelsel van oude zeedijken.
De ontginningsgeschiedenis is aan het landschap
afleesbaar door bijvoorbeeld de landgoederenreeks,
de industrialisatiegeschiedenis aan de haven- en
hoogoventerreinen. De Stelling van Amsterdam refereert
aan de militair strategische geschiedenis.
BELEIDSKADER LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE NOORD-HOLLAND ■ 101