Beleidskader Landschap en Cultuurhistorie - Provincie Noord-Holland

2.4 Historische en ruimtelijke
samenhangen
In een aantal gebieden in Noord-Holland zijn de ontwikkelingen
de afgelopen decennia dermate ingrijpend
geweest dat met de nieuwe ontwikkeling de
oorspronkelijke structuur van het landschap is ondergesneeuwd.
In deze gebieden is het landschap nauwelijks
meer bij machte haar zo interessante verhaal
te vertellen. Regelmatig leidt dit tot een desoriëntatie
in de tijd en bovendien tot desoriëntatie in de
ruimte. De bezoeker raakt in deze gebieden letterlijk
het spoor bijster.
Dit speelt vooral in gebieden waar de stedelijke/
industriële groei explosief is geweest en/of waar de
infrastructuur sterk is uitgebreid. Met de aanleg van
nieuwe woonwijken, industrie- en havengebieden,
kanalen, spoorlijnen en snelwegen zijn van oorsprong
grote samenhangende gebieden doorsneden
en gefragmenteerd.
Wie nu over de A208 rijdt kan zich verbazen over de
landgoederenreeks Beeckestijn, Schoonenberg,
Waterland en Velserbeek. Wat heeft mensen bezield
hier hun landgoed te stichten?
De verklaring wordt helder wanneer men bedenkt
dat deze landgoederen ooit zijn gesticht aan de
oevers van het Wijkermeer. Deze landgoederen
waren vanuit Amsterdam over het water snel bereikbaar.
Hier woonde men in de binnenduinrand, met
uitzicht over het uitgestrekte water van het
Wijkermeer.
Uitgangspunt is herstel en versterking van de historische
en ruimtelijke samenhang. Daarmee wordt
enerzijds de samenhang bedoeld tussen historische
structuren onderling en anderzijds de samenhang
tussen de historische structuren en meer recente ontwikkelingen.
2.5 Historische relatie stad-land
Tot aan het begin van de twintigste eeuw woonden
er in Noord-Holland meer mensen op het platteland
dan in de stad. Enerzijds was er sprake van een ruimtelijke
scheiding tussen stad en land, anderzijds van
een waterkundige en functionele samenhang. De
meeste steden waren door bolwerken ingekaderd, en
ook fysiek van het platteland afgesneden. Daarentegen
waren er ruimtelijk en functioneel wel sterke
relaties tussen stad en land. Op de markten van de
steden werden de producten van het land verhandeld.
Stad en land waren door doorgaande waterstructuren
nauw met elkaar verbonden. Vanuit het
land drongen rivieren, veenstromen en poldervaarten
tot in het hart van de stad door.
In de jaren na de tweede wereldoorlog werd het landelijk
gebied primair beschouwd als producent van
voedsel. Inmiddels is het denken over de functie van
het landelijk gebied gewijzigd, het landelijk gebied is
al lang niet meer uitsluitend een productiegebied.
Naast haar functie als producent van voedsel is het
landelijk gebied in toenemende mate van betekenis
als uitloopgebied voor de stedeling, als leefgebied
voor planten en dieren als cultuurhistorisch waardevol
gebied.
Het landelijk gebied wordt daarmee steeds meer uitloopgebied
en gebruiksgebied voor de stedeling.
Deze verandering in het denken over de verhouding
stad-land moet leiden tot een versterkte ruimtelijke
en functionele verweving tussen stad en land, met
groen- en waterstructuren die vanuit het stedelijk
weefsel reiken tot diep in het landelijk gebied, of
omgekeerd, met groen- en waterstructuren die zich
vanuit het landelijk gebied voortzetten tot in het centrum
van de stad.
Bij het versterken van de ruimtelijke en functionele
verweving tussen stad en land moet aansluiting worden
gezocht bij de cultuurhistorische structuren zoals
die in het landschap, veelal latent of rudimentair, nog
aanwezig zijn. Waar mogelijk moeten de historische
waterrelaties worden aangegrepen om de (ruimtelijke,
recreatieve) samenhang stad-land te versterken.
BELEIDSKADER LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE NOORD-HOLLAND ■ 27