Beleidskader Landschap en Cultuurhistorie - Provincie Noord-Holland

4.9 Veenstromenland, tussen
Vecht en Amstel
4.9.1 Regio
Het landschapsbeeld ten zuiden van Amsterdam
wordt in beginsel bepaald door uitgestrekte veenkussens,
waartussen de veenrivieren Amstel, Gein,
Gaasp, Diem, Holendrecht, Waver, Bullewijk en Vecht
zich een weg naar het voormalige IJsselmeer zoeken.
Deze rivieren monden alle uit in het IJ/IJmeer, de
Amstel via het grachtenstelsel van Amsterdam. Ooit
waren deze rivieren de belangrijke structuurlijnen
van deze regio. Aan deze rivieren, met name langs
Amstel en Vecht, stonden tal van landgoederen en
buitenplaatsen. Dit landelijk gebied was als de tuin
voor de stad. Hier woonde/vertoefde de stedeling
wanneer hij de drukte van de stad wenste te ontvluchten.
Thans wordt dit landschap veelvuldig doorsneden
door grote infrastructurele werken: snelwegen (A1,
A2, A9), spoorlijnen en het Amsterdam Rijnkanaal.
Deze lijnen zijn als het ware autonoom over het
onderliggend landschap geprojecteerd. Zij voegen
een eigen laag aan het landschap toe.
Door de veelheid aan grote infrastructurele lijnen is
het landschap binnen dit deelgebied sterk versneden.
Het is opgedeeld in van elkaar gescheiden fragmenten.
Dit leidt tot een verlies aan historische, ruimtelijke en
ecologische samenhang.
Het is nauwelijks meer te bevatten dat de verschillende
fragmenten deel uitmaken van in beginsel één
en dezelfde morfologische eenheid.
Wie over de A1 van Diemen naar Naarden rijdt zal
niet beseffen dat de gebieden links en rechts van de
snelweg tot één en hetzelfde gebied behoren en zal al
helemaal niet doorhebben dat hij zich op minder dan
200 meter van de voormalige Zuiderzee bevindt.
Met de vele infrastructurele werken is ook de relatie
stad-land sterk onder druk komen te staan. Kanalen,
spoorlijnen en snelwegen snijden de stad af van het
aanliggend landelijk gebied. Het landschap is daar-
mee, hoe nabij ook, voor de stedeling vrijwel onbereikbaar
geworden.
De aanwezigheid van de talloze doorsnijdingen
leiden ook tot een verlies aan gebruiksmogelijkheden.
Vaak zijn de resterende fragmenten te klein,
en liggen zij te geïsoleerd, om bijvoorbeeld als landbouwgebied
nog duurzaam economisch te kunnen
functioneren. Met het verslechteren van de landbouwkundige
mogelijkheden neemt ook het perspectief
op een duurzaam behoud van deze open
landschappen af.
Het beleid is gericht op een zodanige ontwikkeling
van het gebied dat het landschap ‘zijn verhaal kan
blijven vertellen’, dat de ontwikkelingsgeschiedenis
aan het landschap afleesbaar blijft. Dat betekent voor
de veenrivieren zelf dat het accent ligt op versterken
en ontwikkelen. Daarbij richt het beleid zich in deze
regio in het bijzonder op het tegengaan van fragmentatie,
op herstel van de ruimtelijke en historische
samenhangen en op herstel van de samenhang
stad–land.
Daarnaast behoeven de Stelling van Amsterdam en
de inpassing van de infrastructuur afzonderlijke aandacht.
Behoud, versterken en ontwikkelen
variatie en leesbaarheid
Voor de leesbaarheid van het landschap is het van
belang dat de bewoningsgeschiedenis aan het landschap
herkenbaar blijft. Op de oeverwallen van de
Amstel zijn in de Aetsveldsepolder prehistorische
bewoningsresten aanwezig. Nigtevegt is een goed
voorbeeld van een middeleeuwse bewoningskern,
Weesp een voorbeeld van een vestingstad. De waterstaatkundige
geschiedenis komt tot uiting in het stelsel
van dijken, de buitendijken en zomerkaden van
de voormalige Zuiderzee. De ontginningsgeschiedenis
komt tot uiting in de strokenverkaveling. De militaire
geschiedenis komt tot uitdrukking in de verdedigingslinie
Stelling van Amsterdam.
BELEIDSKADER LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE NOORD-HOLLAND ■ 123