Beleidskader Landschap en Cultuurhistorie - Provincie Noord-Holland

4.3.2 Behoud, versterken en ontwikkelen
per landschapstype
Voor de Kop van Noord-Holland is het beleid ten
aanzien van landschap en cultuurhistorie uitgewerkt
naar landschapstype:
■ Jonge duinlandschap.
■ Aandijkingenlandschap.
Daarnaast is het Noordhollandsch Kanaal een bijzonder
element. Deze wordt in een afzonderlijke
paragraaf (4.3.3) behandeld.
Jonge duinlandschap
Behouden
■ Behouden en herstellen van de dynamiek in de
duinzone en de bijzondere natuurwaarden van
het Zwanenwater.
Het Zwanenwater is ontstaan doordat zich later
voor de zanddijk een nieuwe duinreeks heeft
gevormd. Zo ontstond een ingesnoerde laagte. In
deze vochtige duinvallei ontstonden twee grote
zoet watermeren. Dit natuurgebied is van
Europese betekenis.
■ De scherpe overgang duin-polder.
Versterken
■ De kenmerkende landschappelijke zonering en
ecologische gradiënt van de duinen via de
binnenduinrand naar het achterliggend polderlandschap
door natuurontwikkeling en herstel
van het watersysteem.
■ Cultuurhistorische structuren van kleine kernen,
door bij ruimtelijke ontwikkelingen de cultuurhistorie
als uitgangspunt te nemen. Nieuwe
bebouwing een bijdrage laten vormen aan de
cultuurhistorische identiteit van de locatie.
Ontwikkelen
■ Ontwikkelen tot een samenhangend en aaneengesloten
gebied met hoge natuur- en landschapswaarden.
■ Herstel en aanleg van duinrellen.
■ Natuurontwikkeling in de binnenduinrand.
Aandijkingenlandschap
Het betreft hier de volgende aandijkingen:
■ Zijpe- en Hazepolder (1597).
■ Polder Wieringerwaard (1612).
■ Polder het Koegras (1817).
■ Anna Paulownapolder (1847).
Deze polders, ontstaan uit het droogleggen van de
opslibbingen, kennen hun eigen structuur, maat en
schaal. Deze worden eerst beschreven, alvorens in te
gaan op het beleid.
Zijpe- en Hazepolder
Kenmerkend voor het Zijpe is de opbouw in langgerekte,
noord-zuid georiënteerde blokken, en de
karakteristieke knik die de polder halverwege maakt.
Deze knik vertaalt zich door naar de gehele verkaveling.
De hoofdindeling lijkt vrijwel autonoom over het
onderliggend patroon van slikken, schorren en
stroomgeulen te zijn gelegd. Maar schijn bedriegt. De
ligging van de Groote Sloot wordt in belangrijke
mate bepaald door de aanwezigheid van de oude
stroomgeul van het Sint Maartenszwin. De Groote
Sloot is zoveel als mogelijk over deze stroomgeul
geprojecteerd.
Aan de Groote Sloot stonden herenboerderijen. Dit
waren stolpboerderijen met een aangebouwd voorhuis
dat de heerschapsvertrekken bevatte. Het voorhuis
kende niet zelden een imposante voorgevel als
van een stadshuis, vergelijkbaar met enkele grote
herenboerderijen in de latere Beemster.
Voorbeeld van deze boerderijen in de Zijpe was ‘Het
Huis te vroech op’. Daarnaast stichtten koopmannen
uit Amsterdam, regenten uit Alkmaar en welgestelden
uit, Medemblik, Hoorn en Enkhuizen aan de
Groote Sloot plantages en buitenplaatsen, zoals
Wildrijk, Westphalen, Vergelegen en Ananas.
Wieringerwaard
Met de aanleg van het Zijpe bleek de inpoldering van
land een lucratieve investering. In de inpoldering van
de Wieringerwaard investeerden onder meer de burgemeester
van Alkmaar (reeds in het bezit van 284
morgen land in het Zijpe) en raadspensionaris Johan
BELEIDSKADER LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE NOORD-HOLLAND ■ 77