90 4.5.a 4.5.d ■ PROVINCIE NOORD-HOLLAND 4.5.c 4.5.b
4.5.2 Behoud, versterk<strong>en</strong> <strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong> per landschapstype Het beleid t<strong>en</strong> aanzi<strong>en</strong> van landschap <strong>en</strong> cultuurhistorie in <strong>Noord</strong>-<strong>Holland</strong> Midd<strong>en</strong> is uitgewerkt naar landschapstype: ■ Ve<strong>en</strong>polderlandschap. ■ Droogmakerij<strong>en</strong>landschap. Daarbinn<strong>en</strong> behoev<strong>en</strong> de Stelling van Amsterdam <strong>en</strong> het <strong>Noord</strong>hollandsch Kanaal bijzondere aandacht. Deze word<strong>en</strong> in afzonderlijke paragraf<strong>en</strong> behandeld. Ve<strong>en</strong>polderlandschap Voor dit gebied is het waterrijke <strong>en</strong> onregelmatige ve<strong>en</strong>landschap, met haar langgerekte bebouwingslint<strong>en</strong>, k<strong>en</strong>merk<strong>en</strong>d. Nerg<strong>en</strong>s in Nederland vindt m<strong>en</strong> e<strong>en</strong> zo waterig landschap als in <strong>Noord</strong>-<strong>Holland</strong> Midd<strong>en</strong>. Polder Westzaan, Polder Oostzaan, de Kalverpolder, het Ilperveld, de Polder Wormer, Jisp <strong>en</strong> Neck, de Eilandspolder <strong>en</strong> de polder Mijz<strong>en</strong> spann<strong>en</strong> de kroon. De slot<strong>en</strong> zijn breed (als gevolg van kleinschalige turfwinning), de percel<strong>en</strong> smal <strong>en</strong> nat. De bebouwing is geconc<strong>en</strong>treerd in smalle lint<strong>en</strong>. Daarbij is het lint van Graft-de Rijp, geboorteplaats van de ing<strong>en</strong>ieur-architect Leeghwater, e<strong>en</strong> aansprek<strong>en</strong>d voorbeeld. Daarnaast zijn er drie sted<strong>en</strong>: Purmer<strong>en</strong>d, strategische geleg<strong>en</strong> aan de Where, de waterloop die de watervlakt<strong>en</strong> van de Beemster <strong>en</strong> de Purmer met elkaar verbond, <strong>en</strong> de ‘dam’sted<strong>en</strong> Edam <strong>en</strong> Monnick<strong>en</strong>dam, handelsplaats<strong>en</strong> die ontstond<strong>en</strong> op de plaats waar e<strong>en</strong> geul werd afgeslot<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> dam. Zes sted<strong>en</strong>, Amsterdam, Monnick<strong>en</strong>dam, Edam, Purmer<strong>en</strong>d, Hoorn <strong>en</strong> Alkmaar beslot<strong>en</strong> in 1660 e<strong>en</strong> stelsel van trekvaart<strong>en</strong> aan te legg<strong>en</strong> om de sted<strong>en</strong> beter met elkaar te verbind<strong>en</strong>. Deze kunn<strong>en</strong> word<strong>en</strong> beschouwd als snelweg<strong>en</strong> ‘avant la lettre’. In die tijd gold<strong>en</strong> trekvaart<strong>en</strong> als e<strong>en</strong> uiterst geavanceerde verbinding. Direct t<strong>en</strong> noord<strong>en</strong> van Amsterdam ligt e<strong>en</strong> waterrijk gebied. De weiland<strong>en</strong> word<strong>en</strong> omgev<strong>en</strong> door slot<strong>en</strong> met e<strong>en</strong> hoog waterpeil, terwijl er ook grotere watervlakk<strong>en</strong> voorkom<strong>en</strong>, zoals het Kinselmeer <strong>en</strong> de zog<strong>en</strong>aamde dieën (Ransdorper Die, Holysloter Die, Uitdammer Die). Dit zijn natuurlijke ve<strong>en</strong>stroompjes, die door turfwinning of oeverafslag zijn vergroot. In de 19e eeuw is e<strong>en</strong> begin gemaakt met de aanleg van e<strong>en</strong> kanaal van Durgerdam naar de hav<strong>en</strong> van Amsterdam, om de toegankelijkheid van de Amsterdamse Hav<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>. M<strong>en</strong> was al flink gevorderd met de werkzaamhed<strong>en</strong> to<strong>en</strong> beslot<strong>en</strong> werd e<strong>en</strong> andere oplossing te kiez<strong>en</strong>: de aanleg van het <strong>Noord</strong>zeekanaal. De rest<strong>en</strong> van dit nooit gebruikte kanaal ligg<strong>en</strong> nu als rechtlijnige natuurelem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> overig<strong>en</strong>s onregelmatig landschap. E<strong>en</strong> aantal meertjes is aan het eind van de neg<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>de eeuw drooggelegd (Burkmeer 1872, Blijkmeer 1875, Durgerdammer Diepolder 1880). E<strong>en</strong> bijzonderheid is de Zaanstreek, met Zaandam <strong>en</strong> de polders Ass<strong>en</strong>delft, Westzaanpolder <strong>en</strong> Polder Oostzaan. Zaandam/Zaandijk is ontstaan op de oevers van de Zaan, <strong>en</strong> heeft e<strong>en</strong> industriële ontwikkeling doorlop<strong>en</strong>. De polder Ass<strong>en</strong>delft wordt naar het west<strong>en</strong> begr<strong>en</strong>sd door de machtige Ass<strong>en</strong>delver Zeedijk. Deze hoge dijk beschermde de polder teg<strong>en</strong> het Wijkermeer. De polders westelijk van Zaandam vall<strong>en</strong> goeddeels sam<strong>en</strong> met het Oer-IJ. Doordat hier vroeger het stroombed van het Oer-IJ lag, is er in de ondergrond van nature veel zout aanwezig. Dit heeft met name in Gruisveld geleid tot de aanwezigheid van zilt ve<strong>en</strong>, e<strong>en</strong> buit<strong>en</strong>gewoon bijzonder milieu. Binn<strong>en</strong> het ve<strong>en</strong>gebied kom<strong>en</strong> de fraaiste dorpslint<strong>en</strong> van <strong>Noord</strong>-<strong>Holland</strong> voor. Durgerdam, Ransdorp, Holysloot, Zuiderwoude, Broek in Waterland, Edam, Monnick<strong>en</strong>dam, Mark<strong>en</strong>, De Rijp, Zaandijk, Westzaan <strong>en</strong> Haaldersbroek zijn rijksbeschermde dorpskern<strong>en</strong>. Watergang is e<strong>en</strong> nog aan te wijz<strong>en</strong> beschermd dorpsgezicht. BELEIDSKADER LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE NOORD-HOLLAND ■ 91
Change language