Beleidskader Landschap en Cultuurhistorie - Provincie Noord-Holland

4.8 Jonge droogmakerijen
4.8.1 Regio
Deze regio, ten zuiden van Amsterdam, maakte ooit
deel uit van het centraal Hollands-Utrechts veenkussen,
dat zich uitstrekte van de binnenste strandwal tot aan
de voet van de hoge gronden van de Utrechtse
Heuvelrug. Dit veenkussen werd in het oosten doorsneden
door veenrivieren als Amstel, Vecht, Gein en
Diem.
Deze regio omvat het gebied tussen de binnenste
strandwal en de Amstel, het gebied dat wordt
gedomineerd door de grootschalige droogmakerijen.
Oostelijk van de Amstel wordt het landschapsbeeld
bepaald door de aanwezigheid van de rivieren en
wat daarmee samenhangt. Dat gebied vormt daarvan
een afzonderlijke regio.
Binnen het veenkussen zijn grootschalige meren ontstaan:
het Haarlemmermeer, De Westeinderplassen,
het Legmeer en de Oosteinder Poel.
Met uitzondering van de Westeinderplassen zijn deze
meren pas in de tweede helft van de 19e eeuw drooggelegd
(Haarlemmermeer 1850, Legmeer 1873/1883,
Oosteinderpoelpolder 1865, Schinkelpolder 1858).
De Bovenkerkerpolder, grenzend aan de Amstel, is
eerder verveend en drooggelegd.
De Amstel vormt binnen dit gebied een hoofdstructuurlijn.
Lange tijd was deze rivier, met het
naastgelegen jaagpad, één van de hoofdtransportaders
van het land. Aan de oevers van de Amstel ontwikkelden
zich buitenplaatsen als Amstelrust, Wester
Amstel en Oostermeer.
Tussen de beide grote droogmakerijgebieden
(Haarlemmermeer en Legmeer met aanliggende polders)
liggen de Westeinderplassen en een smalle
strook bovenland, veenpolder. Ook ligt een strook
bovenland langs het Amstel-Drechtkanaal (Kalslager
polder/Uithoornsche Polder).
Binnen deze regio neemt de Stelling van Amsterdam
een belangrijke plaats in. De herkenbaarheid van de
Stelling en haar onderdelen (Forten, Geniedijk, vuur-
dijken en inundatievlakten) staat hier, als gevolg van
de vele infrastructurele doorsnijdingen, de oprukkende
verstedelijking en de glastuinbouwontwikkeling,
sterk onder druk.
In de Haarlemmermeer bedreigen de infrastructurele
ontwikkelingen de herkenbaarheid, tussen Uithoorn
en Aalsmeer raken de elementen zoek in een zich
snel verdichtend landschap.
Behoud, versterken en ontwikkelen
variatie en leesbaarheid
Voor het behoud van de leesbaarheid van de regio
‘Jonge droogmakerijen’ zijn van belang:
■ Het behoud, versterken en ontwikkelen van het
contrast tussen veenpolder en droogmakerij.
■ De herkenbaarheid van de Amstel als belangrijke
structuurlijn.
■ De herkenbaarheid van de Stelling van Amsterdam
als een grotere overkoepelende structuur.
4.8.2 Behoud, versterken en ontwikkelen
per landschapstype
Het beleid ten aanzien van landschap en cultuurhistorie
is voor deze regio uitgewerkt naar landschapstype:
■ Droogmakerijenlandschap.
■ Veenpolderlandschap.
Daarnaast behoeft de Stelling van Amsterdam bijzondere
aandacht. Deze wordt in paragraaf 3.4.8,
pag. 51 behandeld.
Droogmakerijenlandschap
Haarlemmermeerpolder
De Haarlemmermeer is de grootste droogmakerij van
Noord-Holland. Anders dan bij de eerdere droogmakerijen
is dit meer niet drooggemaakt met behulp
van windmolens, maar met de inzet van drie stoomgemalen.
Bij de aanleg van de Ringdijk heeft men gestreefd
naar de kortste omtrek. Dit heeft tot gevolg gehad dat
bij Lisserbroek en Vijfhuizen stukken bovenland zijn
ingedijkt en bij de polder zijn gevoegd. Nog altijd
herkent men deze bovenlandrestanten binnen de
BELEIDSKADER LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE NOORD-HOLLAND ■ 117