Ouders en Onderwijssegregatie: hebben ouders de sleutel?

Segregatie en onderwijsprestaties
Ouders en Onderwijssegregatie: hebben ouders de sleutel?
 17
Naar de effecten van onderwijssegregatie op de prestaties van leerlingen is veel onderzoek gedaan,
zonder eenduidige resultaten. Gilsing en Tierolf (2010) hebben in februari 2010 een onderzoek
naar onderwijssegregatie en schoolkeuze in Utrecht gepubliceerd waarin zij onder andere een
literatuuronderzoek hebben uitgevoerd naar de effecten van gesegregeerde scholen op
leerprestaties (Gilsing & Tierolf, 2010: 17-19). Hierin presenteren zij vijf hypothesen over de
relatie tussen onderwijssegregatie en leerprestaties op basis van onderzoek van Herweijer. Als
eerste stelt de taalcontacthypothese dat allochtone leerlingen op gesegregeerde scholen minder in
contact komen met de Nederlandse taal en daardoor slechtere taalprestaties behalen. De tweede
hypothese wordt de leerkrachtenverwachtingenhypothese genoemd, welke ervan uitgaat dat
leraren hun verwachting en lessen aanpassen aan hun ‘zwakkere’ allochtone leerling en daarmee
de leerprestaties remmen. Daartegenover staat dat leerkrachten zich juist kunnen specialiseren in
de specifieke doelgroep en daardoor beter toegerust zijn om de leerprestaties van allochtone
leerlingen te vergroten (specialisatiehypothese). De derde hypothese verwacht dat het verschil in
effectieve onderwijstijd de leerprestaties vermindert op scholen met veel achterstandsleerlingen,
omdat in klassen met veel probleemleerlingen minder tijd aan de daadwerkelijke leerstof besteed
kan worden. Volgens de vierde hypothese moet een zwarte school het sociale en culturele kapitaal
van de ouders meer compenseren dan scholen waar de ouders een rijke sociaal-culturele
achtergrond hebben. Kinderen wiens ouders in beperkte mate over sociaal en cultureel kapitaal
beschikken zijn volledig afhankelijk van het aanbod op school voor hun ontwikkeling en zijn dus
gebaat bij klasgenootjes uit de middenklasse. Tot slot is de vijfde hypothese dat de personele
factor op gesegregeerde scholen de kwaliteit van het onderwijs onder druk zet, omdat scholen
moeite hebben om goede docenten aan te trekken en vast te houden (Gilsing & Tierolf, 2010: 17-
20).
Onderzoek ondersteunt volgens Gilsing en Tierolf (2010) de taalcontacthypothese, de
leerkrachtenverwachtingenhypothese en met name de specialisatiehypothese. Daarbij wordt wel
stellig opgemerkt dat het niet zozeer de segregatie langs etnische lijnen is, die zorgt voor slechtere
leerprestaties, maar segregatie langs sociaal economische achtergrond. Andere wetenschappers
stellen eveneens dat gevonden negatieve effecten van zwarte scholen op leerprestaties vaak
kunnen worden toegeschreven aan het opleidingsniveau van de ouders (Jongejan & Thijs, 2010: 2,
Gijsberts & Dagevos, 2005: 89). In Nederland is er echter een grote overlap tussen deze twee,
aangezien veel allochtone leerlingen (ruim 85%) onder de criteria van het
onderwijsachterstandenbeleid vallen (Gilsing & Tierolf, 2010: 17-20).
Universiteit Utrecht