R ICHTLIJN DIAGNOSTIEK MENTALE RETARDATIEAppendix A. Overzicht van (inter-)nationaal gevali<strong>de</strong>er<strong>de</strong>testen <strong>voor</strong> een niveaubepaling van globale ontwikkelingsachterstand/ mentale retardatie.De instrumenten die <strong>voor</strong> diagnostisch on<strong>de</strong>rzoek kunnen wor<strong>de</strong>n gebruikt, kunnen wor<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>nin algemene niveautests en tests <strong>voor</strong> cognitief functieon<strong>de</strong>rzoek. In <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rstaan<strong>de</strong> tabel wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong>meest gebruikte tests aangeduid.Tabel 11. Gevali<strong>de</strong>er<strong>de</strong> testen <strong>voor</strong> niveaubepaling van globale ontwikkelingsachterstandTESTBayley Ontwikkelingsschalen(BOS 2-30, 1983)Bayley Scales of Infant Development-II(BSID-II-NL, 2002Groningse Ontwikkelingsschalen(GOS,1996)McCarthy Ontwikkelingsschalen(MOS, 1986)Snij<strong>de</strong>rs-Oomen Niet-Verbale IntelligentieSchaal(kleuter SON, 1998)Wechsler Preschool and PrimaryScale of Intelligence(WPSSI-R, 1997)Coloured Progressive Matrices(CPM, 1990)Leidse Diagnostische Test(LDT, 1976)Revisie Amsterdamse Kin<strong>de</strong>r IntelligentieTest(RAKIT, 1984)Wechsler Intelligence Scale for Children– Ne<strong>de</strong>rlandse bewerking (WISC-RN, 1986)Snij<strong>de</strong>rs-Oomen Niet-Verbale IntelligentieSchaal(SON-R, 1988)MEETPRETENTIE+EVENTUELE SUBSCHALENMentale en motorische ontwikkelingen gedragsobservatieCognitieve ontwikkelingsstandSimultane + sequentiële schaalVroegkin<strong>de</strong>rlijke ontwikkelin:Verbaal, Perceptueel-PerformaalKwantitatief, Algemeen cognitiefgeheugen en motorischInformatieverwerking, totaal, sequentieel,simultaan, intelligentieniveauLEEFTIJDSBEREIK(in jaren; maan<strong>de</strong>n)0;2-2;60;1-42 maan<strong>de</strong>n2;6-4;62;6-8;62;6-7,0Intelligentie; verbaal en performaal 4;0-7;5Intelligentie; algemene factor 4;0-10;0Intelligentie en niveau van een aantalcognitieve functiesKomt niet in aanmerking vanwegenormgroepAlgemene intelligentie;Verbaal en performaalIntelligentieniveau; abstract re<strong>de</strong>neren,concreet re<strong>de</strong>neren, ruimtelijk,perceptueel4;0-8;06;0-16;115;6-17NB: In bovenstaan<strong>de</strong> tabel wordt het Van Wiechen-schema niet genoemd. Ten onrechte wordt somsaangenomen dat dit een testinstrument is; het is evenwel een screeningsinstrument.66
Appendix B. Kwaliteitscriteria <strong>voor</strong> diagnostisch on<strong>de</strong>rzoekFamilie on<strong>de</strong>rzoek:Afname van een volledige familie stamboom van tenminste drie generaties. Het verdient aanbeveling <strong>de</strong>stamboom daarbij uit te tekenen. Er behoort specifiek gevraagd te wor<strong>de</strong>n naar consanguïniteit tussen <strong>de</strong>ou<strong>de</strong>rs, het <strong>voor</strong>komen van miskramen of onbegrepen kin<strong>de</strong>rloosheid, en naar familiele<strong>de</strong>n met een mentaleretardatie en/of aangeboren afwijkingen.Dysmorfologisch on<strong>de</strong>rzoek:Ge<strong>de</strong>tailleerd lichamelijk on<strong>de</strong>rzoek van <strong>de</strong> ongekle<strong>de</strong> patiënt door een getraind on<strong>de</strong>rzoeker, waarbijspecifiek morfologische kenmerken beoor<strong>de</strong>eld wor<strong>de</strong>n. Het verdient aanbeveling het on<strong>de</strong>rzoek op eensystematische wijze te verrichten, en eventuele bijzon<strong>de</strong>rhe<strong>de</strong>n fotografisch vast te leggen. Ervaring speeltbij het beoor<strong>de</strong>len van bijzon<strong>de</strong>re uiterlijke kenmerken een grote rol. Indien getwijfeld wordt aan <strong>de</strong> aanwezigheidof betekenis van een kenmerk, is het zinvol een specialist op dit gebied (veelal een klinisch geneticusof een kin<strong>de</strong>rarts <strong>voor</strong> Erfelijke en Aangeboren Afwijkingen) te consulteren.Neurologisch on<strong>de</strong>rzoek:Ge<strong>de</strong>tailleerd lichamelijk on<strong>de</strong>rzoek van <strong>de</strong> ongekle<strong>de</strong> patiënt door een getraind on<strong>de</strong>rzoeker, waarbijspecifiek het neurologisch functioneren beoor<strong>de</strong>eld wordt.Karyotypering:Chromosomenon<strong>de</strong>rzoek door mid<strong>de</strong>l van G-ban<strong>de</strong>ring, met een oplossend vermogen van tenminste 450ban<strong>de</strong>n en met volledige analyse van tenminste 3 cellen, verricht volgens <strong>de</strong> <strong>richtlijn</strong>en van het Lan<strong>de</strong>lijkOverleg Cytogenetici ( zie: http://www.nav-vkgn.nl/diagnostiek.htm#LOC) en gescoord door eengetraind on<strong>de</strong>rzoeker.FISH analyse:Chromosomenon<strong>de</strong>rzoek door mid<strong>de</strong>l van een of meer FISH probes, met volledige analyse van tenminste3 cellen, verricht volgens <strong>de</strong> <strong>richtlijn</strong>en van het Lan<strong>de</strong>lijk Overleg Cytogenetici (zie: http://www.navvkgn.nl/diagnostiek.htm#LOC)en gescoord door een getraind on<strong>de</strong>rzoeker.Fragiele X-on<strong>de</strong>rzoek:Moleculair: PCR amplificatie van genomic DNA, conform internationaal geaccepteer<strong>de</strong> standaards. Bijeen aantal CGG-repeats in FMR1 van 55/56 - 200 is er sprake van een premutatie, bij een CGG-repeatvan meer dan 200 is er sprake van een volledige mutatie.Cytogenetisch: lymfocytenkweek, bereid in medium 199 conform international geaccepteer<strong>de</strong> standaards,gescoord <strong>voor</strong> fragiele locaties in <strong>de</strong> Xq27.3 regio en verricht door een getraind on<strong>de</strong>rzoeker.Stofwisselingson<strong>de</strong>rzoek:Urine: on<strong>de</strong>rzoek in een portie urine waarbij tenminste wordt on<strong>de</strong>rzocht hoe <strong>de</strong> excretie is van aminozuren,organische zuren, oligosacchari<strong>de</strong>n, mucopolysacchari<strong>de</strong>n purines, pyrimidines, en catecholaminemetabolieten.Plasma: aminozuren, sialotransferrines (IEF), op indicatie: totaal homocysteine, zeer lange keten vetzuren,carnitine en acylcarnitines (MS-MS)Het on<strong>de</strong>rzoek wordt verricht conform internationaal geaccepteer<strong>de</strong> standaards, en beoor<strong>de</strong>eld door eenervaren on<strong>de</strong>rzoeker.Neuroradiologisch on<strong>de</strong>rzoek:On<strong>de</strong>rzoek naar <strong>de</strong> anatomie van <strong>de</strong> hersenen dmv CT-scanning, of MRI, verricht conform internationaalgeaccepteer<strong>de</strong> standaards, en beoor<strong>de</strong>eld door een ervaren on<strong>de</strong>rzoeker . Wat MRI betreft dient tenminsteeen viertal opnames te wor<strong>de</strong>n gemaakt: (1) T1 sagitaal met ook parasagitale opnames, (2) T2 (dual) axiaal,(3)T2 flair axiaal, (4) IR coronair.67