Buiten de Orde 2010 winter

BUITEN de ORDE
Confrontatie in München
Het creatieve leven van
Uwe Lausen
Terwijl tijdens de studentenopstanden in de jaren 1967-1969 de leuze ‘dit
is het begin – wij gaan door met de strijd’ populair werd, circuleerde in de
Münchener kunstenaarskringen een schilderij van de revolutionaire schilder
Uwe Lausen met de titel ‘Ende schön alles schön’ (eind goed al goed),
waarop een stervende met afgerukte infusen. De titel van dit schilderij is ook
de titel van een overzichtstentoonstelling van Lausen, die dit jaar Duitsland
doorreist, en waarmee ik tijdens een reis naar München werd geconfronteerd
1 . Bij de titel op de catalogus wordt niet het bedoelde schilderij, maar
een executie met een machinegeweer afgebeeld. Zowel tentoonstelling als
catalogus vormen een zichtbaar dossier dat dient als weergave van zijn leven
en de tragedie die daaraan is verbonden. Een boodschap die dient te worden
naverteld.
DOOR JAN BERVOETS
REVOLUTIE ALS KUNST
Uwe Lausen werd op 15 januari 1941 geboren als tweede kind van
Gerda en Willi Lausen. Zijn vader profileerde zich na het einde
van de oorlog als SPD-politicus. Deze hoopte dat zijn zoon een
academische loopbaan zou volgen, maar na het eindexamen
gymnasium in 1960 begon Uwe hem te ontlopen. Samen met
zijn schoolvriend Frans Böckelmann maakte hij plannen voor
een andere wereld en experimenteerde hij met geestverruimende
middelen. Buiten medeweten van zijn ouders maakte hij een reis
van vijf weken naar Marokko, het land van de hasj. Hij begon een
studie filosofie in Tübingen, maar tijdens het wintersemester vertrok
hij naar München om daar rechten te studeren.
In werkelijkheid had hij daar ontdekt dat hij zijn genialiteit beter
kon aanwenden in de kunst. De in Tübingen geraadpleegde stof
gebruikte hij om zijn positie te onderbouwen en zijn intelligentie
te exploiteren. Hij trok op met de opstandige kunstenaarsgroep
SPUR en met Böckelman redigeert hij het tijdschrift Ludus dat
artistieke expressie als een vorm van maatschappijverandering
ter discussie stelde, wat doet denken aan de artistieke inspiratoren
van het Nederlandse provotariaat. SPUR verklaarde zich tot
Duitse afdeling van de Situationistische Internationale (IS) en zo
kwam hij in contact met Guy Debord in de zekerheid dat er nu
een mogelijkheid was om met kunst revolutie te veroorzaken.
De daarbij aangesloten schilders Constant Nieuwenhuis en
Asger Jorn hadden hem zelf tot schilderen geïnspireerd, en op
die manier kwamen in 1962 zijn eigen scheppingen tot stand
– in COBRA-stijl. Zijn eerste schilderij heet dan ook Jorn, mein
Liebhaber. Hij maakte naam, vooral door enige schandalen. Zo
wordt het tijdschrift SPUR o.a. wegens een artikel Brief eines
Zurückgebliebenen in 1961 door justitie in beslag genomen.
Lausen was autodidact, en de werken van zijn eerste twee jaar
laten zien dat hij zich graag liet inspireren door kunstenaars die
hij bewonderde. Hij pasticheert Hundertwasser met een orga-
13