Buiten de Orde 2010 winter

BUITEN de ORDE
Er is een parallel zichtbaar met de woonstrijd in de kraakbeweging
hier. Het bezetten van land om het recht op eigen voedselvoorziening
af te dwingen komt hier echter nog weinig voor. SWOMP is
een voorbeeld en er zijn nog wel meer landkraken geweest, maar
de voedselproductie bij deze projecten is tot nog toe minimaal.
Een complicatie bij landbouw is dat het jaren duurt voor je goede
grond en dito opbrengsten hebt. Je hebt een portie geluk of een
sterke beweging nodig om de bezette lap grond lang genoeg te
kunnen behouden. In het verleden zijn veel volkstuinen, bijvoorbeeld
die langs spoorbanen, wel ontstaan door ‘leegstaande’
grond gewoon in gebruik te nemen.
kunt stellen met drie keer per dag sojabrokken op het menu. Maar
is het eten van dagelijkse grote porties vlees ook een cultureel
recht? En wat te denken van het begrip ‘gezinslandbouw’ in deze
tekst? Ondanks dat er ook bij staat dat die vrij moet zijn van
discriminatie, zit er het gevaar in een traditioneel patriarchaal
systeem in stand te houden of zelfs te verheerlijken. In Nederland
associeer je het snel met het gezin als de hoeksteen van de
samenleving waar christenen het altijd over hebben. Maar de
internationale boerenbeweging ziet het meer als een synoniem
voor kleinschaligheid dat tegenover grootschalige plantages en
industriële landbouw wordt gesteld. Ook in Nederland gaat het
in de landbouw vaak om familiebedrijven of kleine zelfstandigen.
Ondanks lange werkdagen en het bijna ontbreken van vakanties
hebben veel kleine biologische (en gangbare) boeren moeite om
financieel het hoofd boven water te houden.
Het belangrijkste woord om even onder de loep te nemen is
soevereiniteit. In de definities en de juridische stukken gaat het
hierbij vooral over soeverein regerende vorsten of om een andere
macht die het in een afgeperkt gebied voor het zeggen heeft, terwijl
anderen zich er niet mee mogen bemoeien. Bij voedselsoevereiniteit
gaat het er niet om dat het voedsel regeert, zoals je het
letterlijk op zou kunnen vatten, maar om zelfbeschikkingsrecht
voor een gemeenschap: de mogelijkheid om zelf te beslissen over
de voedselproductie, -handel en -consumptie.
Een belangrijk punt bij voedselsoevereiniteit (en soevereiniteit in
het algemeen) is het niveau waar je het over hebt. Sommige regeringen
in het Zuiden en NGO’s pleiten voor voedselsoevereiniteit
op nationale schaal: een land moet zelf kunnen beslissen hoe
het zijn landbouw ontwikkelt en welke producten en bedrijven
het buiten de grenzen wil zouden. In Europa wordt soms zelfs
de EU gezien als regio waarbinnen met het Gemeenschappelijk
Landbouwbeleid (GLB) voor voedselsoevereiniteit moet worden
gezorgd. Organisaties zijn nu dan ook druk bezig met pogingen
het nieuwe GLB, dat in 2013 in werking moet treden, in deze
richting te beïnvloeden. Anderen, zowel in het Zuiden als hier in
Europa, denken toch vooral aan lokale initiatieven van boeren en
consumenten zelf om de voedselproductie en distributie weer in
eigen handen te nemen.
WAT BEWEEGT ER IN HET VELD?
In Nederland bestaat nog geen aanzienlijke beweging van boeren
en consumenten voor een ander voedselvoorzieningsysteem. Wel
is er hier en ook in de omliggende landen een aantal interessante
en relevante initiatieven te noemen, die wellicht het begin van
een dergelijke beweging zouden kunnen zijn.
RECLAIM THE FIELDS
Enige jaren geleden is Reclaim the Fields (RtF) opgericht. Dit is een
Europees netwerk van jongeren die geïnteresseerd zijn in landbouw
en de praktijk en politiek die daarmee te maken heeft. RtF
kaart het probleem aan dat mensen (en dan vooral jongeren) die
zelf op een kleinschalige manier met landbouw aan de slag willen,
geen toegang hebben tot land. Dat is alleen mogelijk met goedgekeurde
businessplannen en hoge leningen van een bank. RtF is
antikapitalistisch en werkt non-hiërarchisch. De activiteiten lopen
uiteen van straatacties tot het opzetten van gezamenlijke kleinschalige
landbouwprojecten. Tot nu toe was het netwerk vooral
actief in Frankrijk, Wallonië, Oostenrijk en Zweden. In Nederland
zitten wel wat sympathisanten, maar geen actieve groep.
TRANSITION TOWNS,
VOEDSELCOÖPERATIES EN PERGOLA’S
De afgelopen jaren zijn ook in Nederland en België de Transition
Town-groepen als paddenstoelen uit de grond geschoten. Het is
een interessante combinatie van diverse locale sociale en milieuvriendelijke
projecten waarbij je niet meer afhankelijk bent van olie
en andere massale importen. Transition Town-groepen nemen vaak
geen duidelijke stelling in tegen het kapitalisme, multinationals of
andere politieke kwesties, omdat ze denken zo toegankelijker te
HET RECHT OP GROND
Vooral in Zuid-Amerika gaan bij de aan Via Campesina verbonden
boerenorganisaties de strijd om landbouwhervormingen en
voedselsoevereiniteit samen 1 . Het is een politieke eis dat ieder
individu, familie of gemeenschap het recht krijgt op het beheren
van een eigen lap grond, waardoor een minimum aan zelfvoorziening
mogelijk is, en waardoor de afhankelijkheid van geld en
de ‘markt’ sterk wordt verminderd. Deze strijd gaat vaak gepaard
met landbezettingen om dit af te dwingen.
33