Heaven 147

sages werd door de muzikanten in de studio zowel voor- als achteruit
gespeeld. Zomby Woof eindigt totaal onverwacht met een soort dreun.
Het funky Dinah-Moe Humm gaat over een vrouw die, duidelijk hoorbaar,
klaarkomt terwijl ze kijkt hoe ook haar zuster seks heeft, met een
belangrijke rol als hulpmiddel voor een met edelstenen versierd pincet
(zircon encrusted tweezers). Op een gegeven moment horen we: I got a
spot that gets me hot/But you ain’t been to it/Cause I can’t get into it/Unless
I get out of it. Op de albuminformatie kunnen we niet vinden wie verantwoordelijk
is voor de achtergrondzang. Suzanne Piet schreef in De Tijd
destijds over ‘een negerinnekoortje’. Maar het gaat hier toch echt om
niemand minder dan Tina Turner en The Ikettes (Linda Sims en Debby
Wilson). Ike Turner had verboden dat de medewerking, waarvoor Zappa
25 dollar per uur betaalde, genoemd zou worden. Tina en The Ikettes
zijn op vijf van de nummers van OVER-NITE SENSATION te horen. Bij
toegiften werd er in de daaropvolgende jaren door het publiek altijd om
Dinah-Moe Humm geroepen; muzikaal is het feitelijk het minst interessante
nummer van het album.
Het laatste nummer op het album is een andere publiekslieveling,
Montana, een absurde country-and-westernparodie over iemand die in
die noordelijke staat tandfloss gaat verbouwen, rondrijdt met een kleine
pony en de floss oogst met – opnieuw – het versierde pincet. Zappa had
overduidelijk iets met tandzorg; op kant drie van 200 MOTELS treffen we
het volstrekt idiote, door Varèse beïnvloede Dental Hygiene Dilemma aan
en op de hoes van UNCLE MEAT staat een groot gebit afgebeeld. Montana
bevat een vlammende gitaarsolo op Zappa’s Gibson SG (‘This solo has
everything in it I want from life’, zei Sifa Graffiti van het video-recensieduo
Sight After Dark), gevolgd door een absurd tussenstuk met Tina Turner
en The Ikettes (I’m pluckin’ the ol’ Dennil Floss/That’s growin’ on the prairie)
en een onvergetelijk outro met zanger Kin Vassey (Yippy-Ty-O-Ty-Ay!).
Toen Tina Turner het tussenstuk, trots omdat ze het geflikt had met The
Ikettes, liet horen aan haar man Ike zei deze: ‘Wat is dat voor rotzooi’,
waarop hij wegliep.
Seksistische of sarcastisch?
De teksten op OVER-NITE SENSATION zijn voer voor muziekcritici en -historici,
cultuurfilosofen, psychologen en taalwetenschappers. Je kunt er
een buitengewoon vrouwonvriendelijke, puberale obsessie met seks in
zien, altijd door mannelijke ogen, waarin vrouwen gereduceerd zijn tot
object. Je kunt de teksten ook interpreteren als één groot ironisch commentaar
op de Amerikaanse samenleving en de besmuikte omgang met
seks, die op allerlei bewuste en onbewuste manieren deel uitmaakt van
de heersende consumptiecultuur. De laatste benadering is uitgewerkt
door Ben Watson in zijn vuistdikke en loodzware analyse vol sociologisch
marxistisch jargon, Frank Zappa and the Negative Dialectics of Poodle Play
(1994).
Duidelijk is dat een album met zulke teksten tegenwoordig tot controverses
zou leiden, niet alleen bij conservatieve Amerikanen waar Zappa
zelf trouwens vaak genoeg grote onenigheid mee had, maar ook bij de
progressieve woke gemeenschap. In de tweede helft van de jaren tachtig
kreeg Zappa het aan de stok met de conservatieve krachten in het Parents
Music Resource Center (PRMC), geleid door Tipper Gore, de vrouw
van senator en vice-president Al Gore. Deze groep maakte zich sterk
voor een systeem met stickers op albums waarin werd gewaarschuwd
tegen gevaarlijke en schunnige teksten voor de jeugd. Zappa moest als
libertaire vrijdenker niets hebben van deze betutteling. Hij trad op in
een hoorzitting voor het Congres en sprak zich uit tegen elke vorm van
censuur. Zappa zou Zappa niet zijn wanneer hij de hoorzitting niet had
gebruikt in een compositie: Porn Wars, een Synclavier-compositie op het
album FRANK ZAPPA MEETS THE MOTHERS OF PREVENTION (1985).
Zappa zelf benadrukte altijd dat hij de teksten voor zijn eigen plezier
schreef, niet meer en niet minder. Wat OVER-NITE SENSATION tot zo’n
geweldig album maakt zijn niet zozeer de teksten als zodanig, maar
de wijze waarop de woorden ritmisch en metrisch een geheel vormen
met de muziek. Alles klopt precies. Het is de reden dat veel van Zappa’s
composities zowel kunnen worden gezongen als gespeeld door verschillende
instrumenten. Daarmee is niet gezegd dat de teksten onbelangrijk
waren, zo vol als ze zaten met verwijzingen, symbolen en beelden uit de
Amerikaanse samenleving. Persoonlijk worden Zappa’s teksten nergens,
ook in teksten in de eerste persoon enkelvoud gaat het nooit over zijn eigen
emoties. Zappa is altijd de observator, de satiricus. Songs die nog het
meest persoonlijk zijn en daarom ook ontroeren, gaan over zijn jeugd en
de studio’s waar hij begon: Village Of The Sun, Cucamonga, Joe’s Garage.
Duke en Underwood
OVER-NITE SENSATION markeert een nieuwe fase in Zappa’s carrière. Vlak
daarna kwamen APOSTROPHE (`) (1974), de geweldige live-dubbelaar ROXY
28 HEAVEN NOV/DEC 2023
Ruth Underwood
George Duke