Revista de Letras - Utad

178 Xosé Manuel Sánchez Rei
áchanse esas flutuacións na prosa notarial 5 , como ilustran os casos seguintes:
abbade do moesteyro de Oya et o conuẽto desse lugar (in Maia 1997: 188);
Conoçuda cousa seia a quãtos esta carta virẽ como eu Jhoã de San Jhoane,
morador de Fafiaes, ensenbra cõ mia moler Maria Fernadez, essa presente et
outorgãte (in Maia 1997: 204); etc.
2.2. Os reforzados aqueste, aquesse
Outro asunto a que cómpre facermos referencia radica na dualidade
morfolóxica que se percibe para T1 e T2, ou sexa, nas formas este/aqueste e
esse/aquesse. Nótese, antes de máis, que os pronomes de T3 non entraron nesta
dupla posibilidade por ser preciso o reforzo *accu, pois, de se este non aglutinar
ao pronome, confluiría co pronome persoal de P3. Ora, á medida que transcorría
o tempo, as formas reforzadas ían tendo unha menor frecuencia de
aparecemento, as cales xa posuían unha utilización menor a respecto das simples
durante todo o período medieval. Na prosa literaria e notarial da Baixa Idade
Media, poñamos por caso, vai minguando a súa atestación, como indican os
editores modernos (cfr. Martínez-López 1963: XLV; Lorenzo 1985; Maia 1997:
688; Ferreira 1987, I: 395-403; etc.).
Paralelamente ás obras en prosa, contamos cos exemplos provenientes da
lírica, en que tamén se achan testemuños dos pronomes reforzados que convén
matizarmos. É certo que tanto no cancioneiro profano (cfr. Brea 1996) como nas
Cantigas de Santa Maria (cfr. Mettman 1988) se poden atestar mostras dos
demostrativos a que fixemos referencia, e, aliás, é tamén comprobábel que, no
seu conxunto, a lírica proporciona un número de casos máis abondoso que a
prosa. Mais isto pode ser debido non tanto ao estado da oralidade medieval
como antes á vontade expresiva. Nesta liña, debemos ter en conta o feito de as
composicións do Cancioneiro Geral de Garcia de Resende, texto que sae do
prelo en 1516 6 , posuíren un número relativamente grande de exemplos de
pronomes reforzados, sempre, como é lóxico, a partillaren a súa utilización coas
formas simples: Aquestes que vous deixaram (in Dias 1993, III: 339), Naquesta
pena mui alta (in Dias 1993, IV: 114) etc. Por súa vez, da comparación entre as
Cantigas de Santa Maria e o cancioneiro profano é notábel a maior frecuencia
5 Apunta Maia (1997: 683) a respecto dos documentos tabeliónicos que se verifica,
“porém, que, nalguns casos, não se encontra ainda totalmente fixado o emprego distinto
das formas de cada um dos três grupos”.
6 Convén, aínda así, non nos esquecermos de que o Cancioneiro Geral de Garcia de
Resende é unha compilación de textos anteriores e non unha obra de autoría individual.
O problema de os textos seren compilados ou editados posteriormente semella ser a
causa do menor testemuño de aqueste etc., pois resulta interesante notarmos “que na
versão quatrocentista dos Diálogos [de S. Gregório] (1416) a predominância de este
sobre aqueste é ainda maior” (Mattos e Silva 1989: 157, n. 13).