Revista de Letras - Utad

190 Xosé Manuel Sánchez Rei
demonstrativos o partitivo outro, d’esta maneira: –est’outro, ess’outro,
aquell’outro”.
Mais Nunes (1989: 250, n. 1), no primeiro cuartel do pasado século,
exprésase xa dun modo diferente a Soares Barbosa e a Leite, pois incide no
carácter popular de essoutro ou mesmo de sôtro: “O povo, que muitas vezes na
sua rudeza e insciência fala melhor do que muitos escritores, ainda mantém
vestígios deste uso [do DC] na forma sôtro, que entra na locução sôtro dia e está
por essoutro, tendo caído o e inicial por próclise; no plural diz sôtros”. E en
1928, Vasconcellos tamén faría referencia aos pronomes do DC, máis nunha
ocasión a insistir no carácter popular e no certo sabor arcaico que representan.
Ao seu ver, o pronome “ôitro reforça-se com este em: nest’ôitro dia. Em
português antigo os pronomes este, esse, aquele fundem-se com outro, pois o
plural é est’outros, ess’outros, aquel’outros. O povo diz em algumas regiões:
aquelôtro [...], sôutro [...], sôtro [...]” (Vasconcellos 1928: 222). Igualmente,
Sequeira (1958: 113), na segunda metade do século, rexistra na rexión miñota
restos do DC, ao ponderar a locución s’outro dia como unha “redução proclítica
da expressão esse-outro-dia”.
Por outra parte, a deixarmos de lado os contributos de carácter dialectal
anteriores e consultando algúns dos máis coñecidos traballos pensados para o
portugués actual, constátase o xeral desaparecemento do DC nas gramáticas: nin
en Bechara (2002: 167-168, 187-192) se consideran, nin en Vilela (1999: 216-
221) aparece calquera referencia a eles nin aínda en Mateus et al. (2003: 111-
112, 222) se inclúen tales formas pronominais. Porén, contamos co testemuño de
Cuesta e Luz (1989: 399), obra que defende a existencia de estoutro, essoutro e
aqueloutro, ou aínda coa obra de Cunha e Cintra (1992: 328-342), en que
aparecen descritos secundariamente como “reforço dos demonstrativos”, embora
coa explícita matización de seren formas “evitadas, em geral, no português
contemporâneo”.
4. Conclusións
A situación que se hoxe observa para os demostrativos no sistema
lingüístico galego-portugués responde a un percurso evolutivo secular. En tal
decorrer, a pesar de se manteren os tres graos mostrativos latinos, diversos
aconteceres teñen de ser apuntados, como, por exemplo, o nacemento e posterior
desaparición das formas reforzadas aqueste, aquesse, que hoxe son
absolutamente laterais na lingua, ou aínda o aparecemento dos DC estoutro,
essoutro e aqueloutro, cuxos primeiros testemuños se retrotraen ao outono
medieval para, nos séculos posteriores, iren configurando máis un outro
paradigma demostrativo; a variedade lusitana, que tamén foi partícipe destas
novas formacións gramaticais, preferiu desbotalas da norma estándar, de modo