muhammed abid el-cabiri'nin eserlerinde din ... - Düşünce Tarihi

ir devirdir. 54 Cabiri’nin bahsetmiş olduğu bu Cahiliyye, Hz. Peygamber’in vefatı akabinde
devlet başkanının seçimi noktasındaki tartışma ve çekişmelerde ortaya çıkmıştır. 55
Tedvin Asrında 56 Arap-İslami kültürünün temel dokuyucuları Mekke, Medine, Kufe,
Basra ve Şam’da yaşayan alimlerdi. Bunların sahip oldukları bilgiler ve kültürel miras, her
hangi bir tasnife tabi tutulmamış ve belli bir süzgeçten geçirilmemişti. Bu nedenle bu
malumatın derlenip toparlanıp kısımlara ayrılması gerekiyordu. Ayrıca bu noktada Cabiri, şu
hususu da belirtme ihtiyacı duyar: Bu asırda ilim denilince fıkıh, hadis ve kolları
anlaşılıyordu. Yani; ilimden maksat rivayetti. Rey, ilim olarak telakki edilmiyordu. Yani;
yorumlama ameliyesinin verileri, ilim cihetinden henüz benimsenmemişti. Bu açıdan Tedvin
kavramlaştırmasının kökeni burada aranmalıdır. İşte Arap-İslami kültüründe ilim dalları bütün
yönleriyle bu şekilde oluşturuldu. 57
Cabiri’ye göre; oluşturulan bu kültürün doğruluğu, onu oluşturan ilim dilinin şartlarına
göredir. Bu şartlar da h. II. ve III. asırlarda hadisçilerin, fakihlerin, müfessirlerin ve
nahivcilerin koyduğu şartlardır. Bu şartlar, ilim denilen rivayetler değil bilakis, bu rivayetleri
toplayan ve derleyen ilim ehlinin şartlarıdır. Bu şartlar, Arap-İslami kültürü dahilinde
oluşturulmuş şartlardır ki çerçevesi hala bugünde muteberdir. 58
6- Düşüncenin Oluşumunda Dil Faktörü
Hangi dil olursa olsun o, parçalar ve bütünler halinde insanın evrene bakışını
belirleyen en etkin yapıdır. Şimdi bu noktada Arapça’ya bakılacak olursa; o, on dört asırdan
beri değişmeyen yegane dildir. Bu açıdan Arapça, Arap aklının dünyaya bakış açısını büyük
oranda belirleyen bir dildir. Dolayısıyla bu çerçeveden hareketle Cabiri’ye göre, Arapça’nın
yapısını bilmek büyük oranda Arap aklını çözmek demektir. 59 Bu bakımdan Arapça’nın,
bedevilerden derlenmesi bu dilin onların dünyasıyla sınırlı kalmasına neden olmuştur. 60
Cabiri’nin bu tespitinden hareketle; Harici hareketinin arka planı ve bu zihniyetin Arap aklına
hakim olarak Arap-İslami kültürünün şekillenmesi, daha iyi anlaşılabilir. Zira Haricilerin
54 el-Cabiri, a.g.e., s. 61
55 Bu konuda geniş bilgi için bkz. Ahmet Akbulut, Sahabe Dönemi İktidar Kavgası, Pozitif Matb., Ankara, 2001,
s. 22-73
56 İslami malumatın derlenmesi işlemine “Tedvin” ve bu işlemin gerçekleştirildiği asra da “Tedvin Asrı” denir.
57 el-Cabiri, Tekvin, s. 63-64
58 el-Cabiri, a.g.e., s. 64-65
59 el-Cabiri, a.g.e., s. 76
60 el-Cabiri, a.g.e., s. 86