muhammed abid el-cabiri'nin eserlerinde din ... - Düşünce Tarihi

sıyrılan halktır. Buna binaen otoritenin meşruiyetinin tesis edilmesi ancak toplumun faydası
üzerine olacaktır. 144
Cabiri, bu noktada, Badie’nin “bütün Müslüman ülkelerde böyle bir ayrım
gerçekleşmemiştir” fikrini nakleder. Bu durum, hala günümüzde etkinliğini sürdürmektedir.
Buralarda monark devlettir. Devlet de monarktır. İşte bu noktada, kilise gibi bir kurum
olmadığı için, bu ayrımın gerçekleşebileceği bir alan doğamamış ve halk üçüncü bir otorite
olarak ortaya çıkamamıştır. Buna binaen çağımızda kurulan yeni Müslüman devletler, batıdan
bu saha ilgili bilgileri ve sistemleri ithal etmişlerdir. Fakat gerekli altyapı olmadığından
meydana gelen başarısızlıklar, bu devletleri yöneten idareler üzerinde itirazların yükselmesine
ve çağdaş İslamcı uyanış hareketlerinin doğuşuna neden olmuştur. 145
Ayrıca Cabiri, Müslüman toplumların bu bağlamda gelişme gösterememelerinin
temelinde, her ne kadar iç saikler etkin olsa da dış saiklerin de hesaba katılmasının
gerekliliğini vurgular. Sözün özüyle bu dış saik, yayılmacı Batı sömürgeciliğidir. Çünkü onun
gelişmiş ve sömürgeci sistemi; bastırılmış ve ekonomik anlamda geri bırakılmış pazar
durumundaki üçüncü dünya ülkelerine dayanmaktadır. Dolayısıyla Müslüman toplumların
gelişmelerinin önündeki tıkanıklık, sadece mazide değil günümüzün global yapısında da
aranmalıdır.
Cabiri; Avrupa’da siyasi alanın doğuşunda; kilise ile monark arasında geçen
mücadelede, otoriteyi ilahi bir hak olarak görmelerinin ve tekellerine almaya çalışmalarının
etkin olduğunu savunan fikre karşıdır. Ona göre bu alanı doğuran, bizatihi toplumsal sözleşme
fikridir. Buna binaen bu sözleşmenin çıkışının; Avrupa’nın kapitalist bir tecrübe yaşaması
sonucu doğan iki toplumsal yapıyla eş zamanlı oluşu da önemli bir noktayı göstermektedir.
Bu nokta da; alt-üst sınıf çatışmalarının bu alanın ortaya çıkmasında daha etkin olmasıdır.
Halbuki Müslüman ülkelerin de aralarında zikredildiği üçüncü dünya ülkelerinde böyle bir
tecrübe yaşanmamıştır ve toplum bir bütün olarak telakki edilmiştir. 146
1. 2. Batı ile Doğu Tecrübelerinin Karşılaştırması
Cabiri’ye göre, Batının göstermiş olduğu ilerleme ve dünya hakimiyetini ele
geçirmesi; Doğunun, bu ilerleme ve hakim duruma gelmeyi sağlayan altyapıyı inceleme ve
144 Ayrıca bu noktada İslam’ın da bu tecrübenin yaşanmasında, itici bir dış güç olduğu gerçeği göz önünde
bulundurulmalıdır.
145 el-Cabiri, el-Akl, s. 17-18
146 el-Cabiri, el-Akl, s. 19-20