muhammed abid el-cabiri'nin eserlerinde din ... - Düşünce Tarihi

yapısıyla anlıyor, yorumluyor ve uyguluyorlardı. 79 Dolayısıyla bu yapının içerisinde,
Kur’an’dan önceki döneminde, çevrelendiği kadim mirastan etkiler vardı. Tabi Kur’an,
bunlara büyük bir açılım sağlayınca büyük bir hızla yayılmaya başladılar. Yayıldıkları
toplumlardaki kadim mirasın köklü ve güçlü bir şekliyle karşılaşınca Kur’an üzerinde daha
çok durmaları gerekiyordu. Zira Kur’an, onların otoritelerinin kaynağıydı. Buna binaen bu
alanda meydana gelen boşluğu doldurmak için ister istemez bu kadim mirasın
argümanlarından faydalanmak durumunda kaldılar. 80
Cabiri, İslam’ın yayıldığı coğrafyada, İslam ile kadim mirasın arasında bir çatışmanın
olduğunu vurgular. Bu noktada Arap Beyan’ı, resmi ideolojisinin sebebi olan İslam ve
dolayısıyla da devletinin hakimiyetini ortadan kaldırmaya niyetli olan kadim mirasa karşı
savaşıyordu. 81
Konumuz açısından İsrailiyyatı irdeleyen Cabiri, şu durumun ortaya çıktığını söyler:
İsrailiyyat; Tevrat ve Talmut’un gayb, cennet ve cehennem haberleri noktasında, Arap dini
rasyonalitesi dahilinde Arap-İslami kültürüne geniş bir şekilde sızmıştır. Bu sızıntı, akli bir
şekilde değil nakli bir şekilde gerçekleşmiştir. Bu hususlar, Kur’an’daki mücmel ifadeleri
açıklamak için kullanılmıştır. İsrailiyyat, bu bağlamda, Arap dini düşüncesine bu dünya ile öte
dünyanın tarihini sunmuştur. Bu da akidevi anlamda İsrailiyyatın Arap dini düşüncesine
karıştığı anlamına gelir. Bu noktada şu da ilginçtir; İsrailiyyat Arap-İslami kültürüne nakil
yoluyla girerken kendisini akli olarak sunmuştur. 82
Mecusi ve Maniheistlerin İslami toplum içerisindeki tarihsel durumları ise din ve
devlet olarak İslam’a karşı takındıkları tavır açısından irdelenmesi gerekir. Mecusiler, bir
köşeye çekilmeleri ve İslam’a karşı bir faaliyet içerisine girmemeleri sebebiyle bir azınlık
olarak, İslami toplumun kendilerine sunmuş olduğu imkanlardan faydalanmışlardır. Fakat
Maniheistler, aksine davranmışlar ve bir azınlık olmayı kabul etmemişlerdir. Eski İran
kültürünün, İslami toplum içerisinde etkinliğini artırmak için dini ve siyasi bir mücadeleye
girişmişlerdir. Bu noktada milliyetçi bir hareket şeklinde kültürel faaliyetlere girişmişler ve
ışık hızıyla yayılan yeni Arap-İslami kültürünü taklit etmek yerine, İran kültürünü ihya etmek
için çalışmışlardır. Bu bağlamda, eski İran kültürünün kitaplarını, tercüme etme yoluyla
insanlar arasında yaymaya çalışmışlardır. Bu açıklamalardan sonra Cabiri, şu tespiti yapar:
79 Her ne kadar Kur’an, bu yapının bir çok yanlış noktasını ilga etmiş olsa da…
80 el-Cabiri, Tekvin, s. 142
81 el-Cabiri, a.g.e., s. 144
82 el-Cabiri, Tekvin, s. 147-148