muhammed abid el-cabiri'nin eserlerinde din ... - Düşünce Tarihi

yapısını ortaya koyan mihenk taşıdır. Ona göre Müslüman devletlerin ekonomisi, üretimsel
değildir. Daha ziyade bugün rantçı diye tabir edilen toplayıcı ve hortumcu bir ekonomidir.
Bugünkü Arap devletlerinde de aynı durum devam etmektedir. Dolayısıyla üretime dayanan
ekonomilere karşı rekabet edecek durumları yoktur. İşte bu değerlendirmelerden hareketle
rantçı ekonomi, kabileci tutum ve dini aşırılık; bugünkü Arap dünyasının yaşamış olduğu
sorunların temelinde yatmaktadır. 163
Cabiri’nin, tarihsel süreç bağlamında, Arap-İslami siyasi olgusunu belirleyici
dönemler diye ifade ettiği; Hz. Peygamber ve Sahabe dönemlerini açıklamak için kullandığı
üç temel kavram vardır. Bu kavramlar şunlardır:
1. 3. 1. Kabile
Burada kasdedilen akrabalıktır. Bu, sıradan bir akrabalık değil bilakis, bir gruba ait
olma anlamındaki akrabalıktır. Bu açıdan Arap siyasi vakıasına bakıldığında; kabilecilik o
kadar güçlüdür ki Arap toplumundaki siyasi iktidarı belirleyen ve dış tehditlere karşı zorunlu
siyasi tepkileri geliştiren bir etkendir. 164
1. 3. 2. Ganimet
Bu kavramla kastedilen; üretim ilişkilerinin değil, haraç ve ranta dayanan ilişkilerin
yansıtılmasıdır. Daha açık bir ifadeyle; ganimetle, birbiriyle zorunlu bir bağıntı içeren şu üç
şey kastedilir:
- “Özel bir gelir olarak ganimet: Haraç ve Rant.”
- “Bu gelirin harcanma şekli: Çeşitli biçimlerde ihsan etme.”
- “Bunları tamamlayan bir akılcılık veya zihniyet.” 165
1. 3. 3. Akide
Bu kavramla kastedilen şey, siyasi akıldır. Yani; görünüşünden anlaşıldığı gibi vahye
dayalı veya ideolojik bir inanç tasavvuru kastedilmemektedir. Bu siyasi akıl, Aristo’dan beri
akıl yürütmeye değil salt inanışa dayanır. Açıkçası bu akıl, ferdin değil topluluğun aklıdır. Bu
163 el-Cabiri, el-Akl, s. 46-47
164 el-Cabiri, el-Akl, s. 47-49
165 el-Cabiri, a.g.e., s. 49-50