muhammed abid el-cabiri'nin eserlerinde din ... - Düşünce Tarihi

ulduğudur. Daha genel bir ifadeyle, din ve siyaset arasındaki ilişkinin nasıl cereyan ettiğidir.
Bu açıdan bu önemli konu, Faslı düşünür Muhammed Abid el-Cabiri’nin eserlerinden
yararlanılarak tahlil edilecektir.
Bu noktada akla şöyle bir soru gelebilir: “Ne alakası var insanın Sünnetullah’a uyması
ile din-siyaset arasındaki ilişkinin?”. Konunun aslına bakılırsa o, tam bu noktayla direk
bağlantılı, daha güzel bir ifadeyle, işin nirengi noktası burası. Esasında yukarıda zikredilen
ayet-i kerimeler, insan psikolojisinin çözümlenmesiyle derinden ilişkili. Yani; insanlığın
başını ağrıtan bu temel meselenin anlaşılmasının temeli, insan psikolojisini kavramakla
mümkündür. Bu hususta bireyi temel alan Kur’an’ın ifadeleri de çok önemlidir. Çünkü
toplumsal sorunlar, onun temeli olan insan anlaşılmadan çözülemez.
Din ve siyaset arasındaki ilişki; insanlık hayatında nasıl tezahür etmiş, önce bunu
psikolojik temelli olarak ele almak gerekir. İnsanın içsel dünyasında ilginç bir hükmetme güdüsü
vardır. Yani, kendisinden gayrısına otoritesini kabul ettirmek ve onları istediği gibi
yönlendirmek. Böylece egosunu tatmin etmek. Tamam, toplumsal hayatın sürdürülebilmesi ve
bir düzen sağlanabilmesi için insanları, kanunlar ve kaideler dahilinde gayet insani bir orijinle
yönetmek gerekir. Zira siyaset bilimciler tarafından da siyaset; “insanları yönetme sanatı” olarak
tarif edilmektedir. 2 Egoyu tatminle bu, kastedilmemektedir. Aksine bununla, hiçbir sınır
tanımayan ve gayr-i ahlaki vehimler altında vuku bulan durumlar ifade edilmek istenmektedir.
Zira bu zihni yapılanım ilahlık iddia etmeye kadar varabilmektedir. Öyle ki bu anlayışı, kendi
ontolojisini kendisinin yaratma gayretinde olduğu iddiasında bulunan; batı dünyasındaki
pozitivizm gibi akımların ve eski Mısır firavunlarının yapısal karakterinde biraz irdeledikten
sonra çok rahatlıkla görebiliriz.
Bu hususta temel hareket noktası; “insanın hevasını ilah edinmesi”ni 3 konu eden, bu
davranışı kınayan ve bunu kesinlikle reddeden ayetler silsilesidir. Bunu siyaset alanına
uyguladığımız zaman şunu görürüz; insanları, kendi menfaatleri doğrultusunda kullanmak ve
hegemonyası altına sokmak için elinden gelen her şeyi yapmak. Çünkü bu, artık onun amacı
olmuştur. Bu anlayışı güzel bir şekilde İtalyan Machiavelli özetlemiştir: “Amaca ulaşmak için
2 Esat Çam, Siyaset Bilimine Giriş, Der yay., İstanbul, 2000, s. 11; Hüseyin Atay ve arkadaşları, Arapça-Türkçe
Büyük Lügat, Hilal Mat., Ankara, C. 1-2, s. 1055; Mustafa Nihat Özön, Büyük Osmanlıca-Türkçe Sözlük,
İstanbul, İnkılap Kit., Ekim, 1959, s. 648; Abdullah Yeğin ve arkadaşları, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Büyük
Lügat, Türdav, İstanbul, Aralık, 1978, C. 2, s. 1372
3 bkz. Furkan 25/43, Casiye 45/23