ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

3) Muhammed b. Cerir et-Taberî (310/922): Eserinin adı “Tarihû’r-Rusul ve’l-
Muluk’tur. Ezarika hakkında diğer kaynaklarda rastlanılmayan bilgilere ulaşmak
mümkündür. Taberi, özellikle İran ve Irak bölgeleri haberlerine geniş yer vererek
Ezarika’yı siyasi ve askeri yönden ele almaya gayret göstermiştir.
4) İbn-i A’sam el-Kufi (314/926): 20 Eserinin adı “el-Futûh’tur. Ezarika
hakkında ayrıntılı ve yararlı bilgiler bulmak mümkündür. Ezarika hakkında bilgi
veren en geniş kaynaklardandır. Malzemesini çoğunlukla Ebu Mihnef, Medaini,
Heysem b. Adi ve Vehb b. Cerir’den almıştır.
5) İbnu’l Esîr Hasan İzzeddin Ali b. Ebi’l Kerem Muhammed el-Cezerî
(690/1233): Eserinin adı “el-Kamil fi’t Tarih”tir. Malzemesinin çoğunu Taberi’nin
eserinden almıştır.
6) İbn-i Kesîr (77401372): Eserinin adı “el-Bidaye ve’n-Nihaye”dir. Ezarika
hakkında az bilgiye rastlanır ve bunları da Taberi’den nakletmiştir.
7) İbn-i Haldun (808/1405): Eserinin adı “Kitabu’l–İber …”dir. O da
malzemesini Taberî’nin eserinden aldığı için yeni bir bilgi yoktur.
b) Makalat Geleneğinde Ezarika’nın Takdim Sorunu
Makalat gelenekleri içinde Haricilerin diğer fırkalardan farklı olarak ortaya
koydukları en önemli görüş, Halifenin ancak serbest ve sağlıklı bir seçimde başa
gelebileceği ve seçime Müslümanların bir kısmının değil hepsinin katılması
gerektiğidir.
Haricilerin, bu denli demokratik bir yaklaşımı zamanımızdan çok önce
benimsemiş olmaları çok ilginçtir. Çünkü, yaşam tarzlarının, alışkanlıklarının,
davranışlarının vs. … bu şekilde bir yaklaşım sergilemelerine yol açmaması gerekir.
Ancak onlar, günümüzde uygulanmaya çalışılan böylesine demokratik ve çağdaş bir
yaklaşımı, bağnazlıkları, kendileri dışındakilere aşırı deredece sert davranmaları,
20 Brockelmann, Carl, Tarihu’l – Edebi’l – Arabi, Ar. Çev., thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamit,
Mısır 1964, V, 318.
7