ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

4. Ezarika’nın Haricilikteki Yeri
Toplumu yeniden kendi itikadi anlayışlarına göre üretmeye çalışan Hariciler,
tüm dikkatlerini müminlere, onların imamlarına, büyük günah ve küfür-şirk gibi
konulara yönelttiler. Müslümanların oluşturduğu cemaat, kendileri gibi inanmış
insanlardan teşekkül etmeliydi. Artık onları önceki dönemlerde yapıldığı gibi kafirleri
ya da müşrikleri iman dairesi içine sokma çabaları ilgilendirmiyordu. Onlar için
önemli olan saf, katışıksız, kendileri gibi düşünen müslümanlardan oluşan bir İslam
toplumu meydana getirmekti. Bu toplumu meydana getirmek için her türlü şiddete
başvuran Hariciler fikirlerinde de son derece katı idi. Onların fikirlerinde katı
olmalarının sebebi devleti yönetme ve ümmeti idare etme gibi bir sorumluluk
üstlenmemelerinden dolayıdır.
Hariciler içinde en katı fikirlere sahip olan fırka Ezarika’dır. Diğer fırkalarda
bu katı hükümler yumşatılmıştır. Harici fırkalar içerisinde İbadiyye ve Necedat,
Ezarika’ya hemen hemen zıt görüşler ortaya koyarken; Sufriyye, Ezarika kadar ağır
olmasa da onların görüşlerine yakın görüşler ortaya koymuştur.
Ezarika’nın Hariciler içinde önemli bir yere sahip olmasının sebebi, Harici
söylemi, fikir sahasından çıkarıp eylem sahasına sokarak az sayıda da olsa halka mal
etmesidir. İlk Hariciler döneminde dağınık olan fikirler Ezarika ile düzenli hale
getirilmiş, yeniden anlamlandırılarak diğer fırkalara karşı tartışmalarda kullanılmıştır.
Böylece, ilk Hariciler dönemindeki görüşler teoride kalmamış Ezarika sayesinde halk
tabanına yayılmıştır. Ancak Ezarika fikirlerinde son derece aşırı ve sert olduğu için
bu görüşler çok az yankı bulmuş, dahası onlara karşı büyük bir muhalefet oluşmuştur.
Hariciler, Ezarika döneminde başlangıçta sahip olamadıkları birçok siyasi ve
dini kavrama kavuşmuşlardır. Ezarika’nın belki de Harici literatürüne en büyük
katkısı “Kaade, Takiyye, İsti’raz vb.” kavramları kazandırmasıdır. Ezarika dini
referansları araç edinerek elde ettiği bu kavramları siyasal amaçlarını
gerçekleştirmede ısrarlı bir şekilde kullanmıştır.
Ezarika akidelerini hep Kur’an’dan hareketle oluşturmuştur. Onların şiirleri,
mektupları, konuşmaları her Kur’an ayetleriyle doludur. Ancak nassı yüzeysel
anlamaları, ayrıca bedevi hayatın getirdiği katı ve sert tutum, onların diğer fırkalara
49