ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

3. Ezârika’nın Yayıldığı Bölgeler
a) Basra
Güney Irak’ta Hz. Ömer tarafından kurulan bir şehirdir. Bağdat’ın 420 km
güneydoğusunda, Dicle ile Fırat nehirlerinin birleştiği noktanın 50 km
güneybatısında yer alır. 164
Basra’da Haricîliğin ilk kurucusu Sıffin’den sonra 500 kişilik bir Haricî
kütlesinin başına geçerek Nehrevan’a katılan ve oradan kurtulup tekrar Basra’ya
sığınan Mis’ar b. Fedekî et-Temîmî’dir. Ondan sonraki dönemlerde özellikle Ziyadlar
döneminde “çete harpleri” dışında geniş çaplı bir çatışma durumu gözükmemektedir.
Ebû Bilâl Mirdas b. Ûdeyye’nin ölümünden Nafi b. el-Ezrak’a kadar derin bir
sessizliğe gömülen Haricîler Nafi ile harekete geçmiş, valilerin şiddet içerikli
muamelelerine rağmen görüşlerini dile getirmekten çekinmemişlerdir ve sürekli
olarak Basra’yı ele geçirme çabası içinde olmuşlardır. Basra’daki Ezârika’yı
temizleyen kumandan Ebû Said el-Mühelleb b. Ebî Sufra’dır.
b) Ahvaz ve Huzistan
Huzistan, İran’ın güneybatısında yer alır. Ahvaz ise Huzistan eyaletinin
merkezidir. Hz. Ömer zamanında uzun süren bir muhasaradan sonra fethedilmiştir. 165
Abdullah b. Zübeyr’den ayrıldıktan sonra Nafi önderliğinde Basra’ya gelen
Haricîler buradan 300 kişilik bir grupla yine Nafi önderliğinde ayrılırlar ve Ahvaz ve
Huzistan dolaylarına giderek buralarda hakimiyet sağlarlar. Bunun üzerine Abdullah
b. Zübeyr, Muhelleb b. Ebû Sufra’yı Ezârika’ya karşı savaşmakla görevlendirir ve
Sillabrâ mevkiinde yapılan savaş sonucu yenilirler ve bu bölgeyi terk etmek zorunda
kalırlar.
c ) Medain ve İsfehan
İran’ın şehirlerindendir. Sillabrâ yenilgisinden sonra Zübeyr b. Mâhûz
önderliğinde bir araya gelen Ezârika Medâin ve İsfehan’a varıncaya kadar yağmaya
164 Yakut el-Hamevi, Mu’cemu’l-Buldan, Mısır 1323-4/1906, III, 192.
165 Yakut el-Hamevi, Mu’cemu’l-Buldan, III-IV, 488-9.
47