ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

edebi meziyetlerini kabullenmekten de geri kalmamışlardır.
Haricilerin diğer fırkalarca en çok eleştirilen görüşü büyük günah meselesidir.
Onlara göre her büyük günah küfürdür. Muhaliflerin yurdu küfür yurdudur ve günah
işleyen herkes ebedi olarak cehennemde kalacaktır. 21
Mürcie, Haricileri bu konudaki fikirlerinden dolayı fasıklıkla suçlamıştır. 22
Haricilere göre iman, farz kılınan bütün iyilikleri, kalple, dille ve diğer
organlarla yerine getirmek veya taatlerin bütünü olarak tanımlanmıştır. 23
Hadis taraftarları, Mu’tezile ve Şia da aynı görüşü paylaşmaktadır. 24
Haricilerin, ameli imandan bir cüz olarak gördükleri için günah işleyeni direk
İslam dairesi dışına atmaları, Ezarika’nın daha da ileri giderek muhaliflerinin müşrik
olduğunu, kendilerinden olmayan bütün Müslümanların kim olduklarına
bakılmaksızın kadın ve çocukları da dahil hepsinin öldürülmesi gerektiğini ve her
şeylerinin kendilerine mübah olduğunu dile getirmesi diğer makalat geleneklerince
en çok eleştirilen konu olmuştur.
Mesela Hariciler, tahkime razı olduğu için Şia’yı mü’min kabul etmezlerken,
Şiilerde halifeye isyan ettiklerinden dolayı Haricileri mü’min saymazlar. Özellikle
İmamiyye ve Zeydiyye fırkaları Hz. Ali’ye karşı savaşan Basralıların, Şamlıların ve
Haricilerin fasık kafirler oldukları ve bundan dolayı, ebedi cehennemde kalacakları
konusunda ittifak etmişlerdir. 25
Hariciler mürtekib-i kebir-i ya kafir ya müşrik ya da münafık olarak kabul
ettiklerinden, büyük günah işleyenin öldürülmesine hükmetmiştir. Onlara göre kişiye
mü’min demek için kalbin tasdiki yeterli değil, fiil gereklidir.
Havaric, büyük günah işleyeni kafir-fasık, Mürcie mü’min-fasık, Şia nimet
21 el-Eş’ari, Makalatu’l – İslamiyyin …, thk. Helmut Ritter, Wiesbaten 1980, 871.
22 el-Eş’ari, Makalat, 871.
23 Kutlu, Sönmez, İslam Düşüncesinde İlk Gelenekçiler, Ankara 2000, 75.
24 el-Eş’ari, Makalat, I, 140.
25 el-Bağdadi, Evailu’l-Makalat, Tebriz 1363, 43.
9