ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

anlayışı vardır. Öyleki adaletle hükmetmediği aşikar olan imama, karşı çıkan 40 kişi
varsa, Harici anlayışına göre kılıcı çekip savaşmak vaciptir. Bu sebeple kendilerine
şurat adını vermişlerdir.
i) İsti’raz
İsti’raz, “sorguya çekme-sorup soruşturma” anlamına gelir. Kişinin mü’
minliğinin ispatı Ezarika tarafından iyice zorlaştırılmıştır. Hariciler için iman
,başlangıçta dilin ikrarı, kalbin tasdiki ve amellerden oluşurken, Ezarika imana farklı
bir anlam yüklemiştir. Ezarika kendi ordugahlarına katılmak isteyenlere ilginç bir
sınav uyguladı. Ezrakiler diğer Müslümanlarla karşılaştıkları zaman, onları imanları
hakkında sorguya çekmişlerdir. İlk Hariciler de Abdullah b. Habbab’ı
sorgulamışlardır. Fakat bu sınav tamamen dilin ikrarını esas alıyordu. Şayet Hz.
Abdullah daha sonra Sufriyye ve İbadiyye tarafından Ezarika’ya tepki olarak
benimsenen takıyye prensibine başvursaydı, canını kurtarabilecekti.
İsti’raz, Harici görüşe sahip insanlardan müteşekkil saf Harici bir cemaat
oluşturmak ve cemaatı çürüklerden ayıklamak için formüle edilmiş bir uygulamadır.
Ameli imandan bir cüz saymak sureti ile günah işleyen herkesi küfürle itham eden
Hariciler öyle bir noktaya geldiler ki artık Harici olmanın yolu büyük bir günah olan
masum bir müslümanın kanına girmekten geçiyordu. İsti' raz anlayışının temelinde
zihinlerinde tasavvur ettikleri cemaatı teşekkül ettirme gayreti vardır. Harici
olmayanların eş ve çocuklarının da öldürülmesini hukuken uygun gördüler. Daha
sonra isti’raz kelimesi inanç bakımından düşman olanları “haksız yere öldürme”
anlamında kullanıldı. 182
2. Siyasi Görüşleri
a) Dar-ı İslam ve Daru’1-Harb
Kendilerinin yaşadıkları yerler “Dar-ı İslam”, muhaliflerinin yaşadıkları
yerler, “Daru’1-Harp” tir. Onlara göre Daru’1-Harp’te caiz olan her şey Dar-ı
İslam’da da caizdir. Mesela, çocuk ve kadınların öldürülmesi, esir alınması, ayrıca
182 eş-Şehristani, el-Milel, I, 110.
54