ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

Fakat bu noktaya gelinceye kadar gerek siyasi gerek itikadi fikirleri ile fırkalaşma
anlamında Harici kimlik henüz yoktur. Hz. Osman doğrudan Hariciler tarafından
öldürülmemiştir. Hz. Osman’ı öldüren insanlardan bir kısmı Harici teşekkül içinde
yer almışlardır.
Hariciliğin siyasi ve dini fikirlerle ortaya çıktıkları dönem fırkalaşma
dönemidir. Hizipleşme döneminde yaşanan kötü siyasi tecrübe Haricilerin hilafetin
kureyşliliğine karşı çıkmasına yol açmıştır. Ehliyet şartını ileri sürerek otoriteyi
tabana yaymak istediler. Daha önce kişiler etrafında kümelenen Harici unsurlar, bazı
fikirler etrafında toplanarak, yeni bir kimlik oluşturmaya çalışmışlardır.
Hariciliğin siyasi ve itikadi görüşleri hicrî 64’lere doğru sistematik bir nitelik
kazanmıştır. Bu tarihler aynı zamanda Hariciliğin Ezârika, Necedât, İbâdiyye,
Sufriyye gibi çeşitli kollara ayrılmaya başladığı dönemdir.
Haricîlerden ilk ayrılan grup Ezârika’dır. Ezârika, Hariciliğin en kalabalık ve
en güçlü kolunu teşkil etmesinin yanında kaade, büyük günah, isti’raz, recm, kazf vb.
kavramları İslâm toplumuna kazandırmakla da diğer topluluklara bu konuda
öncülük etmişlerdir.
Ezârika çok kısa süre ayakta kalabilmesine rağmen, kendileri dışındakileri
hem kafir hem de müşrik kabul etmeleri, bunların kadınları ile çocuklarını öldürmeyi
veya köle statüsüne geçirmeyi ve mallarını yağmalamayı caiz görmeleri sebebiyle,
kendileri gibi düşünmeyen herkesi düşman görmüşler ve onlara savaş açmışlardır.
Onların bu tavrı gittikleri yerlerde onların sevilmemelerine neden olmuş ve bu da
onların yok olmalarını hızlandırmıştır.
Ezârika, fiziki olarak yok olmasına rağmen bugün İslam dünyasında ortaya
çıkan birçok akımın fikirlerinde ve hareket tarzlarında Ezarika’ ya özgü bazı
yansımalar söz konusudur. Ezârika’ya mensup insan tipi, gerek yetişme ortamı, gerek
Kur’ân’ı anlayış biçimi ve gerekse şiddet yönleriyle, Hariciler içinde tepkisel –
kabilevi bir din anlayışının en tipik temsilcileridir.
58