ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

aynı meselenin tamamıyla birbiriyle çelişen bir şekilde ele alındığını görmekte
mümkündür. İlk döneme ait bilgileri ihtiva eden bu eserlerde, bazen bölge ağırlıklı
bilgiler bulmak da mümkündür. Özellikle tarih kitapları, Ezârika hareketinin ortaya
çıkışı, gelişimi, akideleri ve savaşlarını en ayrıntılı biçimde ele alan eserlerdir.
Bunlardan bazıları şunlardır:
-el-Minkari, Nasr b. Müzahim (212/827): Eserinin adı “Vak’atü Sıffın”dır.
Kendisi şii bir alimdir. Sıffın savaşını ve tahkimden sonraki olayları şia açısından
teferruatlı bir şekilde ele alır.
- ed – Dineveri, Ahmed b. Davud Ebu Hanife (28/895): Eserinin adı “Kitabü
Ahbarı’t-Tıval”dır.
b) Edebi Eserler: Bunların başında, Cahız (255/868), İsfehani (356/966) ve
Müberred (285/898)’in eserleri gelmektedir.
Bu eserler, siyasi ve dini nitelikli grupların amaç ve gayelerinin arkasında yatan
gerçekleri açığa çıkarmaya yarar. Bunlardan bazıları şunlardır:
-Ebu’l Abbas el-Müberred (285-898): Eserinin adı “el-Kamil fi’l – Luga ve’l-
Edep’tir. Nafi b. el-Ezrâk’ın risalelerine yer verir. Ezârika hakkında bilgi barındıran
en geniş kaynaklardan biridir. Eserinde Ezârika hakkında en ince ayrıntılara büyük
bir dikkatle değinmiştir. Ezârika’yı sadece dini, siyasi ve edebi yönden değil akide ve
toplumun genel tabiatı açısından da incelemiştir. Ancak onun verdiği bilgiler,
Ezârika’nın Kirman’da bölünmesiyle sonlanır.
- Ahmed b. Muhammed b. Abdi Rabbihi (328-939): Eserinin adı “el-İkdu’l-
Ferid”dir. Bu eserde Ezârika hakkında birçok bilgiye ve Nafi’nin risalelerine ulaşmak
mümkündür. Ancak malzemesinin çoğunu Müberred’in “el-Kamil” adlı eserinden
almıştır.
-Ebu’l Ferec el-İsfehanî (356/967): Eserinin adı “Kitabu’l Egani” dir. Diğer
kaynaklarda bulunmayan yeni rivayetleri ve Ezârika’nın edebiyatı, akideleri ve
savaşları hakkında bilgi mevcuttur. Ancak o da malzemesinin çoğunu Medaini ve
Halid b. Haddaş’tan almıştır.
3