ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

3. Nafi b. el-Ezrak’ın Emevilerle Olan İlişkisi
Hz. Ali dönemindeki tahkim hadisesi sonucunda ondan ayrılan Haricîler
Yezîd dönemi ve sonrasına kadar gittikleri her yerde şiddet uygulamışlar, buna
karşılık olarak da şiddet görmüşlerdir. Ancak gördükleri şiddet onları yıldırmamış her
zaman onlara göre en doğru yol olan kendi bildikleri yoldan ilerlemeye devam
etmişlerdir. Haricî hareketinin liderliğine Basra’da bayrak açan Nafı, Ziyadların
şiddet politikasından rahatsızlık duymuş ve Abdullah b. Zübeyr’i bir kurtuluş reçetesi
olarak görmüş olmasına rağmen daha sonra aralarında görüş ayrılığı meydana gelmiş
ve ondan ayrılmışlardır. 122
Basra’ya gelen ve Ebû Bilal’in görüşünde birleşen 123 Haricîler, burada yeni
bir durumla karşılaşmışlardır. Yezid b. Muaviye’nin ölümü üzerine şehir halkı İbn
Ziyad’in aleyhine ayaklanmış, hapiste bulunan 400 kadar Harici kapıları kırarak
çıkmışlar ve halk, Ezd ve Rebia ile Beni Temîm ve Beni Kays kabileleri arasındaki
savaşla meşgul oldukları için Haricîler serbest kalmışlar ve böylece bu karışıklıkta
Basra’ya gelen Nafî b. el-Ezrak’ın etrafında toplanmışlardır. 124
Nafı b. el-Ezrak önderliğindeki Haricîler, Emevilerin Basra’ya vali olarak
tayin ettiği Mes’ud b. Amr’ı öldürüp şehri ele geçirdiler. Daha sonra Abdullah b.
Zübeyr’in tayin ettiği vali Ömer b. Ubeydullah’ın şehre girmesine engel oldular.
Basra halkının hoşnutsuzluğunun da katkısıyla Abdullah b. Zübeyr’in Müslim b.
Ubeys kumandasında gönderdiği ordu Nafi b. el-Ezrak önderliğindeki Haricîleri
yenilgiye uğrattı. Nafı b. el-Ezrak bu savaşta öldü. 125
122 et-Taberi, Tarih, II, 514 vd.
123 et-Taberi, Tarih, II, 517.
124 İbnu’l-Esir, el-Kamil, IV, 167.
125 el-Müberred, Kamil, 1041.
35