ezârika'nın doğuşu ve görüşleri - Düşünce Tarihi

devamlı namaz kılmaktan alınları çatlamış, elleri ve dizleri deve dizleri gibi
nasırlaşmış, temiz elbiseli 57 kimseler vardı. İbn Abbas onlara birçok deliller ileri
sürerek nasihat etti. Hz Ali’nin haklı; hakemler adaletle karar veremezlerse dahi Ali
b. Ebi Talib’in hilafete Muaviye ve başkalarından daha layık olduğunu bildirince, iki
bin kadarı ona uydu ve geride dört bin kişi kaldı. Kalan Haricîler ise Nehrevan' da
toplandılar ve görüşlerinde direndiler. Halifenin gönderdiği mektubu cevaplandıran
Abdullah b. Vehb, cevabi mektubunda Hz. Ali’ye “…senin günahın tahkimin
yapılmasına rıza gösterdiğin için hakemlerin günahından daha büyüktür” 58 diyerek
ondan tevbe etmesini istemiştir. Bu, her bakımdan sert ve kesin kararlı mektup
üzerine Haricîlerden ümidini kesen Hz. Ali, Şamlılar üzerine yürümeyi tasarlarken,
Haricîlerin sırf kendi görüşlerini paylaşmadı diye ashabtan Abdullah b. Habbab b. el-
Eret’i 59
ve hamile karısını öldürmeleri üzerine yürümeyi erteledi. Nehrevan
Haricîlerinin karşısına geçerek katillerin teslim edilmesini istedi ise de onlardan
“katiller hepimiziz” cevabını aldı. 60
Bunun üzerine Hz. Ali onlara son bir şans
vererek Kays b. Sa’d b. Ubâde ile Ebû Eyyûb Hâlid el-Ensâri’ yi nasihat için onlara
gönderdi. 500 kişilik bir grup daha onlardan ayrıldı. 61 Başlayan savaşın sonunda
Haricîlerin tamamına yakını katledildi (9 Safer 38/17 Temmuz 658). 62
Nehrevan Savaşı’ndan sonra Şamlılara karşı savaşa çıkmak üzere Nuhayle’de
konaklayan Hz. Ali, yanındakilerden şehre gidip hazırlık yapmalarım istedi. Bu arada
Nehrevan’da Abdullah b. Vehb’ten ayrılarak Ebû Eyyûb el-Ensâri’ye sığınan ve
Küfe’de kalan ve Ehl-i Nuhayle denen yaklaşık 2000 kişilik bir Haricî grubuna
hitaben Hz. Ali, onların kendisine katılmalarını veya dönmelerini istedi. Onlar
reddedince birkaçı hariç hepsi öldürüldü. 63 Bütün bu olanlar Hz. Ali açısından bir
zafer gibi görünse de, kurtulan Haricîlerin intikam arzularını kamçılamıştır. Onlar,
prensip ve inançlarının, onlara göre yeryüzünü fesada bulayan Muaviye, Amr b. el-
Âs ve Hz. Ali ortadan kalkmadıkça yerleştirilemeyeceği kanaatine vararak onların
öldürülmelerine hükmettiler. Sonuçta Abdurrahnıan b. Mulcem el-Muradî, Hz. Ali’yi
57 el-Müberred, Kamil, 943.
58 Fığlalı, Ethem Ruhi, “Hariciliğin Doğuşuna Tesir Eden Bazı Sebepler”, AÜİFD, XX(1981) 245-
273.
59 el-Mes’udi, Muruc, II, 404.
60 el-Müberred, Kamil, 916.
61 ed-Dineveri, Kitabu Ahbarı’ t-Tıval, thk. Abdülmümin Amir, Mısır 1960, 210.
62 et-Taberi, Tarih, I, 3380.
63 el-Müberred, Kamil, 925-926.
21