HAVRAN ÃAYI HAVZASININ (BALIKESÄ°R) CBS ve UZAKTAN ...
HAVRAN ÃAYI HAVZASININ (BALIKESÄ°R) CBS ve UZAKTAN ...
HAVRAN ÃAYI HAVZASININ (BALIKESÄ°R) CBS ve UZAKTAN ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2.2.1.4.3. Barajla İlgili Taşkın Modelleri<br />
Barajlar, inşaa edildikleri alanlar için bir çok ekonomik fayda sağlarken,<br />
yıkılmalarıyla da o derece ekonomik zararların oluşmasına neden olurlar. Özellikle<br />
baraj gövdesi arkasında birikmiş olan su hacminin fazla olduğu alanlarda ani baraj<br />
gövdesindeki yıkılmayla, normal taşkınlardan bile fazla derecede etkiye sahip<br />
taşkınlar meydana getirirler.<br />
Dünya üzerinde baraj yıkılmalarının %38’i dolusavak kapasitesi yetersiz olduğu için<br />
suyun baraj üzerinden aşması nedeniyle yada dolusavağın şiddetli yağışlardan<br />
gelen aşırı su karşısında yıkılması yüzünden, %33’ü baraj gövdesinde oluşan<br />
borulanma yada sızmadan <strong>ve</strong> %23 lük bir kısmı da şev kaymaları, deprem kaynaklı<br />
zemin sıvılaşması yada rezervuarlarda toprak kaymaları gibi nedenlerden dolayı<br />
gerçekleşmektedir (ICOLD, 1973; Fread, 1991).<br />
Bu özelliklerden dolayı, Havran Çayı aşağı kesiminde yapılacak taşkın<br />
haritalamarından birisi de çeşitli nedenlerden dolayı meydana gelme olasılığı<br />
bulunan baraj yıkılmasıyla ortaya çıkacak taşkınlardır. Havran Çayı üzerinde baraj<br />
yapımı çalışmaları 1995 yılında başlamıştır (Özdemir, 1998). Sulama <strong>ve</strong> taşkın<br />
önleme amaçlı olarak yapılacak olan baraj gövdesinin tipi, kum, çakıl <strong>ve</strong> kaya<br />
dolgudur (DSİ, 1988). Bu türdeki barajlar ani olarak <strong>ve</strong>ya tamamen yıkılma eğilimi<br />
göstermezler <strong>ve</strong> gövdede oluşacak nihai gedik genişliği barajın toplam genişliğinden<br />
çok daha kısadır (Bozkuş, 2004).<br />
Bu tip barajların yıkılmalarıyla ortaya çıkacak maksimum akımlar için bir çok<br />
araştırmacı rezervuarın hacmi, suyun derinliği, barajın yüksekliği <strong>ve</strong>ya bunlardan<br />
bazılarının ortak değerlendirilmesiyle, meydana gelmiş baraj yıkılmalarında<br />
gözlenen maksimum akımlar arasında regresyon ilişkisine bağlı olarak metotlar<br />
geliştirmiştir (Kirkpatrick, 1977; Hagen, 1982; MacDonald <strong>ve</strong> Landridge-Monopolis,<br />
1984 ; Costa, 1985; Evans, 1986; Von Thun <strong>ve</strong> Gillette, 1990; Froehlich, 1995a,b).<br />
Çalışmada bu metotların uygunluğu <strong>ve</strong>ya doğruluğu sınanmamış olup, 138 m. lik<br />
maksimum su seviyesinde baraj gerisinde birikecek su hacminin, olası depremlerle<br />
gövdenin yıkılması <strong>ve</strong> yatak seviyesine <strong>ve</strong> enine kadar açılacak bir gedikte suyun<br />
boşalmasıyla etkilenme riski olan alanların tesbiti yapılmıştır. Fakat modelin gerçekci<br />
olması bakımından gövdedeki gedikte farklı yükseltilere bağlı oluşacak maksimum<br />
akımları <strong>ve</strong> toplamda suyun boşalma zamanının hesaplanabilmesi için Froehlich<br />
(1995a,b) ampirik formülleri kullanılmıştır.<br />
175
Change language