İçindekiler - İlahiyat Fakültesi - Marmara Üniversitesi

78 Mehmet Bulğen
birlikte onun tekrar başka bedenlere geçmesi mümkün değildir. Tenâsüh kabul
edilecek olursa biri dışarıdan gelen öteki zaten kendisinde olan iki rûhun aynı
bedende bulunması gerekecektir. Bu ise muhâldir, çünkü bir canlıda iki farklı
şûur bulunmaz. 84 Nasîrüdîn Tûsî, Sühreverdi gibi filozoflar, Gazzâlî ve Fahreddîn
er-Râzî gibi âlimler de tenâsühü red konusunda İbn Sînâ’yı takip etmişler, ruhun
kişiye özgülüğünü esas alan bir yaklaşım sergilemişlerdir. 85
Görüldüğü gibi ruh göçü inancı bazı aşırıya giden gruplar dışında klasik İslâm
düşüncesinde genel olarak kendisine bir yer bulamamıştır. Başta kelâmcılar
olmak üzere İslâm âlimleri bu inancı kesin bir dille reddetmişler, müntesiplerini
ise tenkit etmişlerdir. İslâm düşünce ekollerinin önde gelen simalarının tenâsüh
inancına yönelik getirdiği bütün bu eleştirilerin tarihsel anlam ve değeri önemli
olmakla birlikte, günümüzde bu sahadaki tartışmaların ruhçu akımların yeni
iddialarıyla ilave boyutlar kazandığı da muhakkaktır. Biz de bu doğrultuda özellikle
de ülkemizdeki ruhçu akımların reenkarnasyonu destekleme doğrultusunda
en sık kullandıkları argümanların bir değerlendirmeye tabi tutarak, günümüz
inanç probleminin çözümüne bir katkıda bulunmayı umuyoruz. Esasen bu durum
makalemizin temel tezi olan, reenkarnasyonun İslâm dinine alternatif bir Tanrı,
evren, insan tasavvuru gerektireceği tezimizin daha net görülmesine de yardımcı
olacaktır.
3. Ruhçu Akımların Reenkarnasyonu Gerekçelendirirken İleri Sürdükleri
Bazı İddiaların Değerlendirilmesi
Avrupa’da aydınlanma ile yaşanan süreçte ilâhî dinlerin Tanrı ve âhiret inancı
Hume, Kant, Mill ve Russell gibi Batılı filozofların ayrıntılı eleştirilerine hedef
olurken, ruh göçü ve onunla bağlantılı Karma inancı bu eleştirilerden nasibini
almamıştır. 86 Bu türden inançların Batı’da ciddiye alınmaması buna gerekçe
olarak gösterilmekle birlikte, Avrupa’da deizm ile başlayan, sekülerleşme ile
gelişen ve mateyalizm ile doruğa çıkan fikrî hareketlerle teistik Tanrı inancının
zayıflatılması, gnostisizmin yeniden canlanmasına neden olmuş; Spiritizm, Neospritüalizm,
Antropozofi, Teozofi, New Age ve Scientoloji gibi yeni tarîkat ve
akımlarla ruhçuluk, geçtiğimiz yüzyılda altın çağını yaşamıştır. 87 Reenkarnasyonu
benimseyen, bununla birlikte ortaya koydukları metafizik ve epistemolojiyle
84
İbn Sînâ; eş-Şifâ et-Tabiiyyât, Editions du Patrimoine Arabe at Islamique, Paris 1988, s. 224-
231; Kitâbü’n-Necât (thk. Mâcid Fahrî), Beyrut 1982, s. 227.
85
Ahmed Zeki Tuffâha, en-Nefsü’l-beşeriyye ve nazariyyetü’t-tenâsüh, Lübnan 1987, s. 96; İrfân
Abdülhamid, Dirasat fi'l-firak ve'l-akaidü'l-İslâmiyye, s. 72; Ayrıca haşrin cismânîliği/rûhâniliği
meselesinde, ma‘dûmun aynıyla iâdesini muhâl görerek cismânî haşre karşı çıkan filozoflar, “insanlar
âhirette farklı farklı bedenle haşrolunacaklardır” iddiasını da ‘tenâsüh’e yol açacağı gerekçesiyle
reddetmişlerdir. Gazzâlî, Tehâfüt, s. 417.
86
Jan Bremmer, “Life After Death” md., Gale Encyclopedia Science Religion, s. 517-522.
87
Bu konuda bk. Mehmet Bulğen, “Kelâm İlminin Kozmolojik Boyutları ve Günümüz Kozmolojisi”,
Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, sy. 39 (2010/2) s. 67.