6. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1990] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

GirişTarihlendirme yöntemlerini "radyoaktif olan" ve "radyoaktif olmayan"diye kabaca iki bölüme ayırmak mümkündür. Radyoaktif olan yöntemleryine kendi içinde iki ayrı bölümde incelenir. Bunlardan birincisi radyoaktifmaddelerin miktarının zamanla azalmasına dayanan C, i 4 ve K i Ar gibiyöntemlerdir. İkincisi ise, radyoaktiviteden dolayı çıkan enerjinin maddeiçinde birikmesi olayına dayanır ki ESR bu tür tarihlendirme yöntemlerinebir örnektir. ESR yöntemi, uzun zamandır yaş tayininde kullanılagelen buguruptaki Termolüminesans (TL) yöntemiyle aynı prensibi paylaşmaktadır.ESR yöntemi tarihlendirme tekniği olarak, ilk kez Ikeya tarafından 1975yılında kullanılmıştır (Ikeya, 1975). Bu tarihten itibaren değişik alanlardanörnekler ESR yöntemi ile çalışılmış ve tarihlerıdirilmiştir. Kuvaterner dönemeait deniz kabukları, foraminiferler ve mercanlar bu örnekler arasındadırve birçok araştırmacı tarafından çalışılmıştır (Ikeya ve Ohmura, 1984; Molodkovve Hütt, 1985; Radtke ve Grün, 1988; Barabas ve ark., 1988).Haliç ve Güney Boğaziçi civarında 1Tsi deniz ve 4'ü karada yapılantoplam 21 sondajdan (Şekil: 1) elde edilen çökel örneklerinin sedimcntolojikve paleontolojik çalışmalarından ortaya çıkan bulgular (Meriç E., basıında)çökellere yaş verilmesi için yeterli değildir. Bu nedenle Haliç'te A7 ve Üsküdariskelesi açıklarında ise TB-116 sondajlarından elde edilen deniz kabuklarınınESR yöntemi ile tarihlendirilmesi bu çalışınanın amacı olmuştur.ESR ÇalışmalarıÖrnekler önce çeşitli sulandırılmış asitlerle temizlendi ve öğütüldü. 80­250 iLm arasında kalan örnekler 20-8000 Gy arasında radyasyona tutuldu.Radyasyon işlemleri 60CO gama kaynağı kullanılarak yapıldı. Örneklerin ESRspektrumlarının alınmasında Varian E-12 model ESR spcktrometresi kullanıldı.Yıllık dozun hesaplanınasında kullanılan D, Th ve K değerleri iseGSF (Almanya)'de ölçüldü.Tüm doğal ve radyasyona tutulmuş örneklerde gözlenen tipik ESR spektrumuŞekil: 2a'da verilmiştir. Spektrum aragonit yapısındaki deniz kabuklarınıntipik bir örneğidir (Radtke ve ark., 1985). Spectrum, g-değerlerigı = 2.0039, gz=2.0032, g3 =2.0022, g4=2.0017, gs=2.0008 ve g6=1.9973olan 6 sinyalden oluşmuştur. Tüm sinyallerin sinyal yoğunluklarıııın laboratuvarradyasyon dozu ile farklı oranlarda arttığı gözlenmiştir (Şekil: 2b).Örneklerin ESR yaşlarıA e =gAD(Gy)(PGy i yrı52