6. Arkeometri Sonuçları Toplantısı [1990] - Kültür ve Turizm Bakanlığı

Metalik malzeme, arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan en önemlibulgular arasındadır. Bulundukları ortamın durumuna göre, metalik buluntularınbüyük bir kısım orijinal özelliklerini korumaktadır. Kurşun izotopanalizi, altııı, gümüş, bakır, bronz veya kurşundan yapılmış her türlü paralara,heykelciklere, süs eşyalarına, savaş araç ve gereçlerine, cam ve sır gibimalzemelere uygulanabilir. Tüm bu metalik buluntular çok az da olsa kurşuniçerir. Kurşunun dört izotopundan üçünün yörelere göre farklılık gösterınesiradyoaktif bozuruna ürünleri olmalarındandır. Kurşun ve kurşuııiçeren gümüş eserlerin izotop oranlarıyla parmak izi gibi bir anahtar eldeedilebilmektedir.Arkeometti projemizde Orta Toros bölgesinden Bolkardağ, Aladağve Çamardı, İstanbul-Şile, Karadeniz, Sivas, Elazığ-Keban topladığımız veanalizlerini tarnamladığımız 1000 den fazla örneğin cevher izotop oranlarıverisi olarak Conservation Analytical Laboratory'nin Arkeometri Bölümündekibilgisayara işledim. Ayrıca, çeşitli müzelerden elde ettiğimiz arkeolojikörnekler ile literatürde yayınlanan Orta Doğu'ya ait izotoplar da işlenmiştir.Brookhaven Laboratuarlarında geliştirilen programların Smithsonian'daki Vax bilgisayarlarında kullanarak elde ettiğimiz değerlendirmeleri sizesunmak istiyorum.Göründüğü gibi, Toroslar dört ana gruba ayrılmıştır (Resim: I). Geçenyıl Toroslarla korelasyon gösteren arkeolojik buluntuları sunmuştum.Toplam olarak 50 ye yakın numune yayına sunulmuştur. Bu yıl yapılananalizler arasında Uluburun Kaş balığından çıkarılan lcurşundan yapılmışbalık ağı ağırlıkları da bulunmaktadır. Şu ana kadar tamamlanan altıörneğin analizinden ilginç sonuçlar elde edilmiştir. İkisinin (Yener ve Diğerleri,Yayında) izotop oranları Bolkardağ ile statistiksel uyum gösterirken,diğer üçü (AANSIl, S12, S13) Yunanistan'ın Lavrion bölgesi ile uyum gösterınektedir.Bu sonuçlardan, Orta Toros kaynaklarının dördüncü bin yılsonlarmdan birinci bin yılın başma kadar kullanıldığı anlaşılmaktadır.Orta Toroslarda Bolkardağ ve Sarıtuzla-Kestel'de kalayın bulunmasınınyanısıra gümüş ve diğer önemli madenierin varlığı saptanmıştır. Bundanböyle bu yazki programımızda bölgedeki atölye ve izabe fırınları ile arkeolojikyerleşim yeri olan Göltepe'de kazı yapılınası planlanmıştır. Amacımız,kalay veya gümüş madenierine ait galerileri saptamak değil, maden teknolojisininevrimini, boyutunu ve Anadolu'da bunları idare eden kurumlar ile yönetimmerkezlerini arkeomctrik ve arkeolojik yöntemler ile açıklamak olacaktır.Geleneksel arkeolojik yöntemler bu gibi karmaşık sorunlara çeşitliyaklaşımlar getirmiş olmasına rağmen, günümüze dek kesin cevaplar verememiştir.Amacımız maden kaynaklarınm tesbitini üretim teknolojisinin niteliğini,ticari ilişkiler ve kalayın bir bölgeye getirdiği ekonomik gücü sap-88