İslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukukî Sorumluluk - Süleyman ...

8denizcilik tarihi olmadığı için bu konuyu ilgili kaynaklara havale ederek, 14 denizticaret hukukunun tarihi gelişimine değinelim.Đlk Đslam fatihlerinin, Mısır, Endülüs, Kıbrıs vb. yerleri fethi sonucu bu yerlerarasında deniz ticaretinin başlaması ile “insanın olduğu yerde hukuk da vardır”kuralından hareketle bu alanda hukuk da ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu hukuk,Emevî, Abbasî ve Endülüs devletleri zamanında daha da gelişmiştir. Đslam fetihleriyolu ile Akdeniz ve çevre limanları Müslümanların eline geçince bu kurallar Doğudave Batıda mükemmelleşip, tercüme faaliyetleri ile Batı dillerine de aktarılmıştır.Deniz ticaret hukuku aslında devletlerarası hukukun bir parçasıdır. Devletlerarasıhukukla ilgili ilkelerin son asırda Avrupa’da çıktığı kabul edilse de Ortaçağda küçüksiteler halinde hüküm sürülen bir coğrafyada, devletlerarası hukuka dair en erkeneserler 16. yüzyıla kadar inmektedir. Hatta geçmişe doğru Avrupa, RomaĐmparatorluğu ve Eski Yunan’a kadar, bu coğrafyada devletlerarası hukuka ihtiyaçolmadığını ileri sürenler bile vardır. 15Oysa Đslâm hukuku eserlerinin en erken yazılanlarında bile “kitâbu’s-siyer”başlığı altında uluslararası hukuk ve deniz ticaret hukukuna ait veriler yer almaktadır.Bello, Ayala, Vitoria ve Gentiles gibi Batıda devletlerarası hukuktan bahsedenmüellifler hep Rönesans’ın yetiştirmeleri olup, bunlar, Batı üzerinde Đslam’ıntesirinin en çok olduğu Đspanya ve Đtalya gibi yerlerden çıkmışlardır. Hamidullah’ınbeyanlarına göre bu yazarların eserlerindeki ilkeler, eski Đslâm hukuku kitaplarınıncihad ve siyer kitaplarının tekrarından başka bir şey değildir. Buradan hareketledenilebilir ki, Müslümanlar Avrupa’dan çok daha önce deniz ticaret hukukuna dairmeseleleri tartışmışlardır. 16Genel kanaat deniz hukukunun daha çok Batı menşeli, yani Eski Yunan veRoma medeniyetinin ürünü olduğu yönündedir. 17 Ancak yapılan son araştırmalar14151617Bozkurt, 495 vd.; Đbn Haldun, I, 643-654; Khalilieh, Islamic Maritime Law, 1-10.Hamidullah, Muhammed, Đslam’da Devlet Đdaresi, Çev. Kemal Kuşcu, Nur Yy., Ankara 1963,127; Draz, M. Abdullah, Dirasetu’l-Đslamiyye fi’l-Alakati’l-Đctimaiyye ve’d-Devliyye, Kuveyt1973, 140; Crozat, Charles, Devletler Umumi Hukuku, Çev. Edip F. Çelik, ĐÜHF Yy., Đstanbul1952, 202.Hamidullah, Đslam’da Devlet Đdaresi, 127; Özel, Ahmet, Đslam Hukukunda Ülke Kavramı, Dâru’l-Đslam ve Dâru’l-Harb, Đklim Yy., Đstanbul 1991, 27 vd.Christie, Hazel, The Law Of the Sea, Manchester University Press, Manchester 1999, 4-5;Bozeman, Adda B., Politics and Culture in International History, Princeton University Press,Princeton 1960, 112 (Bozeman, Rodos Deniz Kanunlarının, Stoacı öğretimin hakim olduğunu,