İslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukukî Sorumluluk - Süleyman ...

iÖZETĐSLAM DENĐZ TĐCARET HUKUKUNDA HUKUKÎ SORUMLULUKMuhammet Abdülmecit KARAASLANSüleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel ĐslamBilimleri Bölümü Doktora Tezi, 239 Sayfa, Şubat 2009Danışman: Doç. Dr. Talip TÜRCAN“Đslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukuki Sorumluluk” adlı çalışmamızdadeniz ticaret hukuku ile ilgili olarak, Đslam hukuku eserlerinde çeşitli bölümlerde dağınıkhalde bulunan “Daman” konusu üzerinde durmaya çalıştık.Konuyu ele alırken girişte özellikle önce, deniz hukuku ile deniz ticaret hukukarasındaki ayrıma dikkat çekerek deniz hukuku ile ilgili konuları dışarıda tuttuk. Daha sonra“Đslam deniz ticaret hukuku” kavramını irdeledik. Ardından hukuk-fıkıh arasındaki güncelayrıma göre Đslam hukuku eserlerindeki ibadetlerle ilgili konuları ele almamamız gerektiğinibelirttik. Daha da özele inerek tezimizde; konunun cezai sorumlulukla ilgisini dışarıdatutmak gerektiğinin gerekçelerini sıralamaya çalıştık ve kaynakları nasıl ele alacağımızı izahettikAraştırmamızda, birinci bölümde genel olarak Đslam hukuku ve günümüzhukuklarında sorumluluk üzerinde durduk. Sorumluluk fikriyle ilgili ayet ve hadislerden vefıkıh eserlerindeki ilgili tanımları ve sınıflandırmalara dikkat çektik. Đslam deniz ticarethukukunun kısa tarihçesini vererek, Rodos deniz Kuralları gibi Roma hukukundan alıntıolduğu iddiasına cevap vermeye çalıştıkĐkinci bölümde sözleşmeden doğan hukuki sorumlulukla ilgili olarak, Đslamhukukçularının daha ilk yüzyıllardan beri denizde yük/eşya ve yolcu taşıma ile ilgili olarak,gemiyi tümden kiralama ve sözleşme yaparak bir bölümünü kiralama veya bizatihi yüktaşımayı esas alan kiralama sözleşmelerini farklarıyla birlikte bildiklerini gördük. Đslamhukukçuların özellikle sözleşmelerde; geminin adı, varma limanı, yolculuğun süresi, yüksahibinin adı, navlun ücreti ve onun ne zaman ne şekilde ödeneceği vb. hukuki ayrımlarınyük taşıma sözleşmelerinde sözlü veya yazılı olarak olarak ayrıntılı bir şekilde yer almasınışart koştuklarını belirttik.Bilhassa Maliki hukukçuların bu alanda çalışmalarının diğerlerine göre daha fazlaolduğunu gördük. Malikiliğin yaygın olduğu Endülüs Đspanyasında ortaya çıkan Consolatedel Mare’da Maliki emir ve hukukçuların büyük etkisi olduğunu karşılaştırmalı olarakgöstermeye çalıştık.Üçüncü bölümde haksız fiilden doğan sorumlulukta Đslam hukuku eserlerinde“ta'addî ve ifrât” kavramının olduğunu, deniz kazaları, avarya gibi yükün ve gemininkorunması ile ilgili meydana gelen masrafların iki taraf arasında kusurlu olup olmamadurumuna göre bölüşülmesi gerektiğine dikkat çektik. Fırtına, rüzgâr gibi beklenmeyendurumların sebebiyet verdiği kazalarda kusur bulunmasa da sorumlu olunduğunu vemasrafların iki taraf arasında paylaşıldığını gördük. Müstakil bir bölüm teşkil edecek ölçüdepek yeterli örnekler olmamakla birlikte, son bölümde sebepsiz zenginleşmeden kaynaklananhukuki sorumlulukla ilgili bazı tespitlere yer verdik.Anahtar Kelimeler: Đslam Deniz Ticaret Hukuku, Sorumluluk Hukuku, Daman,Sözleşme, Consolate Del Mare, Haksız Fiil, Kusur-Zarar, Beklenmeyen Durum, DenizKazaları, Avarya