İslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukukî Sorumluluk - Süleyman ...

14B. GENEL OLARAK ĐSLAM HUKUKUNDA SORUMLULUKSorumluluk, aslı Arapça olan mesuliyet kelimesiyle eşanlamlı bir kelimedir.Hukuk sahasında bir terim olarak önceleri "mesuliyet" kelimesi kullanılmış, zamanlamesuliyet yerine "sorumluluk" kelimesi tercih edilmiştir.Sözlükte sorumluluk, “yüklendiği işten ötürü gerektiğinde hesaba çekilmedurumu”dur. 38 Bir hukuki terim olarak da “hukuka aykırı olarak, bir davranışlabaşkasına zarar verenin eyleminin doğurduğu yükümlülük” 39 demektir. Özel hukuksahasında sorumluluk, genel olarak iki şekilde kullanılmıştır:Birincisi: Sorumluluk, herhangi bir şeyin bir şahsa isnat edilip edilemeyeceğianlamında kullanılmıştır. Genellikle herkes haksız fiilinden, borcunu ifa etmemesindenveya geç yahut kötü ifa etmesinden "dolayı" sorumludur. Buna "için sorumluluk"veya "dolayı sorumluluk" da denmektedir.Đkincisi: Sorumluluk, bir kimsenin borcu malvarlığıyla karşılaması, tekeffületmesi demektir. Bu anlamda borçlu alacaklıya karşı malvarlığıyla sorumludur ve eğerîfa etmezse alacaklı alacağını borçlunun malvarlığından alma hakkına sahip olur.Buna da "ile sorumluluk" denmektedir. 40Kişi ile sorumluluk, kişinin, kendi şahsıyla sorumlu olduğu anlamına gelir. Đlkçağlarda alacaklı, borçlunun şahsına el koyup onu köle edinme hatta öldürmeyetkisine sahipti. Sonraları çeşitli düzenlemelerle ve ihtiyaca göre borçlununhapsedilmesi yönüne gidilmiştir. Günümüzde ise borçlunun sorumluluğunun sadecemalvarlığı ile sınırlı olması anlayışı hâkim olma eğilimindedir. 41 Mal varlığı ilesorumluluk ise borçlunun sorumluluğunun yalnızca malvarlığı ile olduğunu ifade eder.Sorumluluk, alacaklının hakkını elde edebilmesi için yetkili mercilere müracaatedip borçluya ait olan bir şeye el koyabilme imkânını temin eder. Ayrıca borçilişkilerinde sorumluluk, bir yaptırım gücü olarak önem taşır. Bunun için konu38394041Doğan, Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, Rehber Yy., Ankara 1990, 100.Bağdatlı, Selahattin, Temel Hukuk Kavramları, Yasa Yy., Đstanbul 1995, 156.Karahasan, Mustafa Reşit, Sorumluluk ve Tazminat Hukuku, I-II, Beta Yy., Đstanbul 1989, I, 56 vd.Karahasan, I, 57.