İslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukukî Sorumluluk - Süleyman ...

34miktarların esas alınmasıdır. 158 b) Kişinin eli altında bulunan mallar, emânetsözleşmeleri sonucu eli altında bulunuyorsa kural olarak sorumlu olmaz. Ancaksözleşmenin kendisine yüklemiş olduğu muhafaza ve özeni göstermekte hukukaaykırı bir davranışı olursa, mal üzerindeki hâkimiyeti yed-i emânet olmaktan çıkıp yed-idamân olur 159 ve sözleşme konusu mala gelen zararlardan sorumlu olur. Busorumluluğa da damânu'l-yed denir ve zararlar, mal mislî ise misli ile, mislî değil isekıymeti ile tazmin edilir. 160 Mûda’, vediaya bir zarar vermişse mislî ise misli ile mislîdeğil ise kıymeti ile tazmin edecektir. 161 c) Kişinin eli altında bulunan mallar, hukukaaykırı bir yolla eli altında bulunuyorsa bu mallar üzerindeki hâkimiyeti yed-i damânolduğu için meydana gelecek zararlardan sorumlu olacaktır. Bu sorumluluğa dadamânu'l-yed denir ve zararlar, mal mislî ise misli ile mislî değil ise kıymeti ile tazminedilir. 162 Đslâm hukukçuları damânu’l-akd ve damânu’l-yed kavramlarının yanında birde damânu’l-itlâf kavramını kullanmışlardır. Damânu'l-itlâf, kişinin bir mala, elialtında bulunsun veya bulunmasın, vermiş olduğu zararlardan sorumluluğudemektir. 163 Zararların tazmin şekli, mal mislî ise misli ile mislî değil ise kıymeti iledir.Kişinin eli altında (yed-i damânında) bulunmayan mallardan sorumluluğu:Kişi, eli altında bulunmayan mallar üzerinde herhangi bir hâkimiyeti, yani yediolmadığı halde o mallara zarar verici fiillerde bulunabilir. Böyle mallara vermişolduğu zararlardan sorumluluğa da yine damânu’l-itlâf denir. Damânu’l-itlâftazararların tazmini yukarıda olduğu gibi mal mislî ise misli ile, mislî değil ise kıymetiile olur.Yukarıdaki taksime dikkat edilirse a ve b şıklarında bahsi geçen damânu’lakdile sözleşmeden kaynaklanan damânu’l-yedin, Türk hukukunda sözleşmedendoğan sorumluluk kapsamında oldukları anlaşılır. Dolayısıyla kişinin yed-idamânında bulunmayan sorumluluklarının; haksız fiil sorumlulukları olup, başka birifadeyle, sözleşme dışı sorumluluklar olduğu gayet açıktır. Đslâm hukuku158 Serahsî, el-Mebsût, XI, 80.159 Ahmed, 57.160 Hafif, I, 20; Zuhaylî, 78.161 Serahsî, el-Mebsût, XI, 111.162 Hafif, I, 20; Zuhaylî, 78.163 Hafif, I, 20.