İslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukukî Sorumluluk - Süleyman ...

32sulh, karz sözleşmeleri ve bu sözleşmeleri ikalede 148 bulunmak damân sözleşmeleriolarak sıralanabilir.Emânet sözleşmeleri, sözleşme konusu malın muhafaza veya başka bir gayeile emaneten bir şahsın elinde bulunmasını konu edinen sözleşmelerdir. 149 Sözleşmekonusu malın elinde bulunduğu şahıs, sözleşme gereği üzerine düşen muhafaza veözeni gösterdiği takdirde mala gelen zararlardan vedîa, âriyet, şirket, vekâlet vevasiyyet sözleşmelerinde olduğu gibi sorumlu olmaz. Hem damân hem de emânetyönü bulunan sözleşmeler; icâre, rehin ve bir malın menfaati üzerine yapılmış olansulh sözleşmeleri gibi bir yönüyle kâr ve gelir gayesi, bir yönüyle de emânet gayesiile yapılan sözleşmelerdir. Bu tür sözleşmelerde malı elinde bulunduran şahsınsorumluluğu, sözleşmenin ihlâl edilen yönüne göre değişiklik gösterir. 150Sözleşmelerin damân ve emânet sözleşmeleri olarak taksim edilmesinindayanağı şudur: Damân sözleşmelerinde muâvaza 151 anlayışı; emanetsözleşmelerinde ise muâvaza yerine muhafaza ve emanet anlayışı esastır. 152 Damânsözleşmelerinde sorumluluk sözleşmenin bir gereğidir. Ancak emânetsözleşmelerinde sorumluluk sözleşmenin bir gereği değildir; hatta sorumlu olmamaksözleşmenin gereğidir. Çünkü malı elinde bulunduran şahıs emîndir. Emîn olankimse, sözleşmenin gereği olan muhafaza ve özeni gösterdiği takdirde sorumluolmayacaktır. Eğer bu emîn kimse sözleşmenin gereği olan muhafaza ve özenigöstermediyse hukuka aykırı fiili sebebiyle sorumlu olacaktır. Đslâm hukukçuları bukonuyu işlerken "yed" kavramını geliştirmişlerdir. Bu tür sorumluluğu da damânu'lyedolarak isimlendirmişlerdir"Yed", insan vücudunda bir organ olan el demek olup, makam, vakar, kuvvet,hâkimiyet anlamlarında da kullanılmıştır. 153 Hukuk sahasında malın bir kimsenin elialtında bulunması, "vaz’u’l-yed" ise el koyma veya eli altında bulundurma148 Đkale; Bir sözleşmeyi tarafların icab ve kabulle ortadan kaldırmasıdır. Karz; bir kişinin diğerinepara veya misli malını ödünç vermesidir. Sulh: Đki tarafın yani davalı ve davacının dava konusuolan anlaşmazlığı aralarında ortadan kaldırmak için yaptıkları akit, sözleşmedir. Đlgili maddeleriçin bkz. Erdoğan 241, 292, 513.149 Bu tür sözleşmeler için “teberru sözleşmeleri” terimi de kullanılmıştır. Bkz. Serahsî, el-Mebsût, XI, 135.150 Zerka, I, 580; Feyzullah, 25.151 Muâvaza: Đki şeyi birbirine bedelli olarak verme şeklindeki bedelli akit. Erdodğan, 385152 Zerka, I, 580–582.153 Fîrûzâbâdî, IV, 588 – 589.