İslam Deniz Ticaret Hukukunda Hukukî Sorumluluk - Süleyman ...

12Kabul etmek gerekir ki sadece bu metinler dikkate alındığında, modernanlamda Fenikeliler’in ve Yunanlılar’ın konşimento sözleşmesi ile gemi kiralamaarasındaki ayrımı tam olarak bilmedikleri ortaya çıkar. Sadece bazı kurallara bakarakbenzetme yöntemiyle hareket etmek tarihi belgelerin tahrifi olur. 31Bir limandan bir başka limana ticaret eşyası taşıma için bir gemininkiralanması, bizzat bir geminin kiralanması ve taşıma işlerinin yapılması ile mümkünolur. Ya da yükleme limanında yükün teslim alınıp varma limanına taşıyanlardan biritarafından taşınmasının, taşıma işlerinin tamamının sorumluluğu üstlenilerek ticareteşyasının taahhüt edilmesi ile olur. Birincinin ittifakla yapılması sonucu gemininkiralanması akdi meydana gelir. Đkinciye konşimento ile deniz taşıma sözleşmesidenir. Birinci durumda şahıs geminin ticaret mallarından belirli sayıdaki bir kısmınıtaşımaya imkân verecek şekilde gemiyi kiralama ve gemi sahibine her gün için belirlibir meblağ ödeme yapar. Đkinci durumda yükleyen, geminin işgal ettiği bölümü vetaşıma mesafesi oranınca navlun 32 öder. Bâbillilerin gemi kiralamadan anladığı şeybu iki çeşitten birisidir. Onlardan Fenikeliler’e, onlardan da Romalılar’a intikaletmiştir. 33Geminin kiralanması ve konşimento ile yapılan taşıma arasındaki ayrımMiladi 7. yüzyıldan beri Đslam hukukçularının üzerinde durduğu bir husustur ve bazıeski vesikalarda ve eserlerde de buna biraz değinilmiştir. Klasik kaynaklar bununbilinmekte olduğunu göstermektedir. 3431Dauvillier, Jean, “Le Contract d’affretement Dans le Droit de I’Antequite”, I-II, Mélanges Offertsà Jacques Maury, Librairie Dalloz & Sirey 1960, 97, 99 vd.; a.mlf. “Le Droit MaritrimePhenecien”, Reveue Internationale de Droits de I’Antiquite, Bruxelles 1959, 49; Receb, 57-59.32 Navlun: Taşımacılıkta bir gemiyi kiralama, gemilerle taşınan mal ve eşya için donatana veyataşıyana ödenen para, ücret, navlun sözleşmesine dayanılarak ödenen gemi taşıma ücretidir. Bkz.Şafak, Ali, Hukuk ve Emniyet Terimleri Sözlüğü, Rehber Yy., Ankara 1992, 405; Ayrıca AdilĐzveren “navlun” kelimesinin Türk Lugatından alıntıyla Rumca ve Đtalyanca’dan dilimize geçtiğinisöylese de bu dillere; Arapça “birine bağış vermek, çok zengin olmak, bir şeye erişmek” anlamınagelen ‘nale’ fiil kökünden geçmiş olmalıdır. Bu kökten mastar isim olan “nevl” kelimesi; “gemiücreti, posta ücreti, akan vadi, üzerinde bir şey dokunan tezgâh, sana şu şekilde davranılmasıhakkın, yapman gereken şey, hak, pay” anlamlarına gelmekte olup, nekre-ötre-tenvinli olaraktelaffuz edilmesiyle “nevlun” şeklinde, Akdeniz dillerine geçmiş olmalıdır. Bkz. ve Krş. Đzveren,Adil / Franko, Nisim / Çalık, Ahmet, Deniz Ticaret Hukuku, Banka Ticaret Hukuku AraştırmaEnstitüsü Yy. Ankara 1994, 162; Đbn Manzur, Ebû'1-Fadl Cemâluddîn Muhammed, Lisânu'l- Arab,I-XV, Dâru Sadr, Beyrut, 1410/1990, XI, 683- 684.33Dauvillier, Le Contrat d’Affretement, I, 97 vd.; Receb, 58.34 Tahir, Mustafa Enver, Kitabu’l-Akriyati’s-Sufun (Khalilieh’in, Admiralty and Maritime Law’ı ilebirlikte) Brill NV, Leiden-Boston 2006, 16, 27; Şemmahî, Amir b. Ali, el-Đdeh, I-IV, Beyrut 1970,III, 535; Ahmed b. Muhammed, Kitabu’ş-Şuruti’l-Kebir, Thk. Jeanette A. Wakin, Albany, 1972. 106.