7. Sayı - turan-sam

TURAN-SAM * YIL: 2010 * CİLT: 2 * SAYI: 7 * YAZ 2010
TURAN STRATEJİK ARAŞTIRMALARI MERKEZİ DERGİSİ
www.turansam.org
IMF, IBRD, GATT, WTO vb gibi uluslararası ekonomik örgütler de küreselleşmenin
ekonomik boyutunu en az çok uluslu şirketler kadar etkilemişler. Bu örgütler dünya ticaretin ve
üretim faktörlerinin dolaşımını kolaylaştırarak dünya ekonomisini düzenlemek amacıyla son
yıllarda çok sayıda girişimde bulunmuşlardır.
Teknolojik gelişmeye, özellikle iletişim teknolojisindeki hızlı ilerlemelere bağlı olarak
toplumların sosyal ve kültürel yapılarının da, olumlu ya da olumsuz bir biçimde dönüşüme
uğradıkları görülmektedir. Batı kültürü ile yerel kültürlerin etkileşimini sağlayan bir sürecin
sonucunda hangi kültürlerin kazançlı çıkacağı şimdiden kestirilemezse de, başlangıç için iletişim
olanaklarından sonuna kadar yararlanabilen Batı kültürünün diğer kültürlere oranla daha etkin
olduğu söylenebilir.
3. Küreselleşme ve yerelleşme
Dünyadaki değişim eğilimini gözlemlediğimizde globalleşme ile birlikte dikkati çeken bir
diğer olgunun yerelleşme olduğunu görüyoruz. Glokalleşme olarak da isimlendirilen
yerelleşmenin son zamanlarda yaygın olarak benimsenen ve kullanılan kavramlardan birisidir.
Glokalleşme, kısaca “uluslararası ilişkilerde global gerçeklerden hareket ederek global
düşünmeyi, otarşizm yerine dışa açılmayı, dünya ekonomisi ile bütünleşmeyi; ülke içinde ise
merkezi yönetim kanalıyla ekonomiyi ve siyaseti yönlendirme yerine yerel yönetimleri daha fazla
güçlendirmeyi” ifade ediyor. Yerelleşmenin siyasal gücün tek elde toplanmasını önleyeceği ve
böylece yerel demokrasiyi güçlendireceği ifade ediliyor. Desantralizasyon ya da adem-i
merkeziyetçi yönetim kavramları yerelleşme ile aynı anlama geliyor. Yerelleşme, gerçekten de
yerel demokrasiyi güçlendirmek için çok önem taşıyor. Yerel özerklik için yerel yönetimlerin
merkezi yönetimlerin boyunduruğundan kurtarılmaları gerekiyor. Ancak yerelleşme bir taraftan,
yerel halkın yönetime katılmasını sağlayarak demokrasiyi geliştirecek bir görevi yerine getirirken,
öte taraftan yerel tiranlığı ve despotizmi de ortaya çıkarabilecek bir etki gösterebilir.
Yerel yönetimler vatandaşa en yakın durumda olan en alt düzeydeki yönetim birimleridir.
İnsan ihtiyaçlarının çok ve çeşitli olması, yerel halkın müşterek ihtiyaçlarını karşılamak görevi ile
yükümlü bu yönetim birimlerinin hizmetlerinin de çeşitli ve karmaşık olmasına neden olmaktadır.
Ayrıca ülke düzeyindeki ekonomik ve sosyal sorunlar da yerel yönetimlerin işleyişini
etkilemektedir. İşsizlik, düzensiz kentleşme, göçmen işçiler, yaşlı ve yoksul sayısındaki artış,
çevre kirliliği, konut sorunu gibi konularla ilgili olarak yerel halk bu yönetimlerden sürekli olarak
yeterli ve kaliteli hizmet beklemektedir.
Yerel yönetim atlayışının temelinde yerel demokrasi değerleri vardır. Bu değerler yerel
toplulukların kendilerini yakından ilgilendiren konularda kendi kemlilerine özgürce ve demokratik
yol ve yöntemlerle yönetmelerini öngörmektedir. Bu demokratik değerler yanında yerel yönetim
kuruluşlun üstlendikleri kamu hizmetlerinin yürütülmesinde, merkezi yönetime göre etkinlik ve
verimliliği daha iyi şekilde gerçekleştiren kuruluşlar olarak değerlendirilmektedir. (12, s. 72)
Yerelleşme, gerçekten de yerel demokrasiyi güçlendirmek için çok önem taşımaktadır.
Yerel özerklik için yerel yönetimlerin merkezi yönetimlerin boyunduruğundan kurtarılmaları
gerekmektedir. Ancak yerelleşme bir taraftan, yerel halkın yönetime katılmasını sağlayarak
demokrasiyi geliştirecek bir görevi yerine getirirken, öte taraftan yerel tiranlığı ve despotizmi de
ortaya çıkarabilecek bir etki gösterebilir. Yerel yönetimler ile demokrasi arasındaki ilişki siyaset
bilimcilerin sürekli ilgisini çeken konulardan biri olmuştur. Bu ilişkinin temel dayanağı “kendi
kendini yönetme ilkesi”dir. Kendi kendini yönetme ilkesi katılmayı da beraberinde getirmektedir.
Dolayısıyla demokrasinin işlerlik kazanması ve sürdürülmesi daha çok, halk katılımının
artırılması ile mümkün olabilmektedir. (6, s. 46)
Temsilin sınırlanması ve denetlenmesi ile demokratik hak ve özgürlüklerin doğrudan halk
tarafından kullanılması yönünde ciddi tartışmalar başladı. Katılımcı demokrasi, yerelleşme
(lokalizasyon), yerindenleşme (desantralizasyon) ve yönetişim (etkileşimli yönetim) bu
tartışmaların anahtar kavramları olmaya devam ediyor. Bu tartışmaların bazı sonuçlarının
ülkemizde de yasal ve toplumsal sözleşme alanlarına yansımaya başladığını gözlemlemekteyiz.
Doğada olduğu gibi, toplumsal alanlarda da karşıt eğilimlerin birlikte var olduğunu sıklıkla
12